Er íþróttafólk á Íslandi að fá þá aðstoð sem það þarfnast? Arnar Sölvi Arnmundsson og Lilja Guðmundsdóttir skrifa 10. júlí 2024 12:01 Af hverju er næring mikilvæg fyrir íþróttafólk? Þjálfarar og íþróttafólk er nú meðvitaðra en nokkru sinni fyrr, um það, hversu miklu máli ákveðnir þættir skipta þegar kemur að frammistöðu íþróttafólks. Þar má einna helst nefna líkamlega þjálfun, endurheimt og næringu. Næringin veitir okkur orkuna til þess að framkvæma líkamlegar hreyfingar og er auk þess grundvöllur allra efnaskipta líkamans. Auðvitað skiptir næring miklu máli fyrir alla, hvort sem um ræðir íþróttafólk eða aðra hópa. Góð næring stuðlar að líkamlegri og andlegri vellíðan, styður vöxt og breytingar líkamans í gegnum allt lífið og getur komið í veg fyrir ýmsa lífsstílstengda sjúkdóma og aðra fylgikvilla óheilbrigðs lífsstíls. Hins vegar hefur íþróttafólk oft aðra næringarþörf heldur en almenningur þar sem íþróttaiðkun krefst mikils af líkamanum. Þar af leiðandi er munur á sérsviðum næringarfræðinnar: lýðheilsunæringarfræði, klínískri næringarfræði og því sem er skilgreint sem íþróttanæringarfræði. Hvað gera íþróttanæringarfræðingar? Íþróttanæringarfræðingar sérhæfa sig fyrst og fremst í því að hjálpa íþróttafólki að hámarka afkastagetu og frammistöðu sína, ásamt því að efla heilsu. Til að ná þessum markmiðum er þó mjög mikilvægt að taka afstöðu til hvers og eins einstaklings þar sem næringarþörfin tekur mið af fjölmörgum þáttum: íþrótt, stöðu, lífsstíls, æfinga- & keppnisálagi, einstaklingsbundnum markmiðum, fæðuvenjum, meiðslum og veikindum, bara svo eitthvað sé nefnt. Þar að auki er orku- & næringarþörf íþróttafólks síbreytileg. Til dæmis er orkuþörf í keppni talsvert hærri og frábrugðin orkuþörf á hvíldardegi. Íþróttanæringarfræðingar aðstoða íþróttafólk við fæðuval hverju sinni miðað við þarfir þess. Þar eru margir þættir teknir inn í reikninginn eins og hvaða áhrif orkugefandi næringarefnin (kolvetni, prótein og fita), vítamín, steinefni, vökvajafnvægi, samsetning og tímasetning máltíða hafa á frammistöðu, endurheimt og almenna heilsu. Þegar allir þessir þættir eru teknir saman kemur bersýnilega í ljós þörfin fyrir því að leiðbeina og kenna íþróttafólki að næra sig í samræmi við líkamlegt álag og þarfir. Það er nefnilega ekki til neitt galdra mataræði sem hentar öllu íþróttafólki; langt því frá! Góð og viðeigandi næring getur stutt við ýmsa þætti sem skipta sköpum þegar kemur að frammistöðu í íþróttum, þ.á.m: Aukin afkastageta Almenn heilsa Gerir einstaklingi kleift að æfa lengur og af meiri ákefð Seinkar þreytu á meðan æfingu/keppni stendur Viðhald vökvajafnvægis Viðhald heilbrigðs ónæmiskerfis Aukin & hraðari endurheimt Breytingar á líkamssamsetningu Minni líkur á meiðslum & veikindum Þjálfunaraðlögun Aukin einbeiting Betri svefn Ung sérgrein en ört vaxandi Íþróttanæringarfræði sem sérgrein er fremur ung samanborið við margar aðrar starfsgreinar. Upptök íþróttanæringarfræðinnar eru talin hafa átt sér stað í Svíþjóð á 4. áratug síðustu aldar þar sem rannsóknir á efnaskiptum kolvetna og fitu voru framkvæmdar. Á 7. og 8. áratugnum tók fagið stakkaskiptum og mikil aukning varð á rannsóknum víðs vegar, einkum í Bandaríkjunum, Skandinavíu og Bretlandi. Loks upp úr 1980 varð íþróttanæringarfræði að viðurkenndri sérgrein. Ef við spólum svo áfram til dagsins í dag hefur fjöldi rannsókna á sviðinu margfaldast sem og almenn þekking á hinum ýmsu áhrifum sem næring getur haft á íþróttafólk. Enn langt í land Þegar staða íþróttanæringarfræðinnar á Íslandi er borin saman við okkar nágrannaþjóðir og meginland Evrópu má helst sjá gífurlegan mun á fjölda stöðugilda hjá íþróttafélögum og -samböndum. Á meðan mörg íþróttafélög og sérsambönd erlendis hafa innan sinna raða teymi íþróttanæringarfræðinga, auk annarra sérfræðinga, er ekki sömu sögu að segja hér heima. Þeir fáu menntuðu íþróttanæringarfræðingar sem starfa á Íslandi gera það oftar en ekki sjálfstætt og þá þykir höfundum skortur vera á samstarfi og tengingar milli íþróttanæringarfræðinga og íþróttafélaga & -samtaka. Þetta bitnar því miður á íþróttafólkinu okkar sem fær þar af leiðandi ekki þá aðstoð sem það þarfnast, og þá er einnig algengt að það viti hreinlega ekki að slík þjónusta sé í boði. Þar að auki fær afreksíþróttafólk hérlendis sárasjaldan fjárhagslega styrki til að nýta sér aðstoð sérfræðinga í íþróttavísindum, hvort sem um ræðir íþróttanæringarfræðinga eða aðra sérfræðinga. Höfundar þessarar greinar vonast til að hún veki athygli innan íþróttahreyfingarinnar á Íslandi á þeirri brýnni nauðsyn sem er að auðvelda íþróttafólki okkar aðgengi að sérfræðingum til að hjálpa að hámarka afkastagetu í sinni íþrótt. Þannig má stuðla enn betur að þeirri framþróun sem hefur átt sér stað síðastliðna áratugi í íþróttastarfi á Íslandi. Höfundar eru íþróttanæringarfræðingar (M.Sc. Sports Nutrition). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Af hverju er næring mikilvæg fyrir íþróttafólk? Þjálfarar og íþróttafólk er nú meðvitaðra en nokkru sinni fyrr, um það, hversu miklu máli ákveðnir þættir skipta þegar kemur að frammistöðu íþróttafólks. Þar má einna helst nefna líkamlega þjálfun, endurheimt og næringu. Næringin veitir okkur orkuna til þess að framkvæma líkamlegar hreyfingar og er auk þess grundvöllur allra efnaskipta líkamans. Auðvitað skiptir næring miklu máli fyrir alla, hvort sem um ræðir íþróttafólk eða aðra hópa. Góð næring stuðlar að líkamlegri og andlegri vellíðan, styður vöxt og breytingar líkamans í gegnum allt lífið og getur komið í veg fyrir ýmsa lífsstílstengda sjúkdóma og aðra fylgikvilla óheilbrigðs lífsstíls. Hins vegar hefur íþróttafólk oft aðra næringarþörf heldur en almenningur þar sem íþróttaiðkun krefst mikils af líkamanum. Þar af leiðandi er munur á sérsviðum næringarfræðinnar: lýðheilsunæringarfræði, klínískri næringarfræði og því sem er skilgreint sem íþróttanæringarfræði. Hvað gera íþróttanæringarfræðingar? Íþróttanæringarfræðingar sérhæfa sig fyrst og fremst í því að hjálpa íþróttafólki að hámarka afkastagetu og frammistöðu sína, ásamt því að efla heilsu. Til að ná þessum markmiðum er þó mjög mikilvægt að taka afstöðu til hvers og eins einstaklings þar sem næringarþörfin tekur mið af fjölmörgum þáttum: íþrótt, stöðu, lífsstíls, æfinga- & keppnisálagi, einstaklingsbundnum markmiðum, fæðuvenjum, meiðslum og veikindum, bara svo eitthvað sé nefnt. Þar að auki er orku- & næringarþörf íþróttafólks síbreytileg. Til dæmis er orkuþörf í keppni talsvert hærri og frábrugðin orkuþörf á hvíldardegi. Íþróttanæringarfræðingar aðstoða íþróttafólk við fæðuval hverju sinni miðað við þarfir þess. Þar eru margir þættir teknir inn í reikninginn eins og hvaða áhrif orkugefandi næringarefnin (kolvetni, prótein og fita), vítamín, steinefni, vökvajafnvægi, samsetning og tímasetning máltíða hafa á frammistöðu, endurheimt og almenna heilsu. Þegar allir þessir þættir eru teknir saman kemur bersýnilega í ljós þörfin fyrir því að leiðbeina og kenna íþróttafólki að næra sig í samræmi við líkamlegt álag og þarfir. Það er nefnilega ekki til neitt galdra mataræði sem hentar öllu íþróttafólki; langt því frá! Góð og viðeigandi næring getur stutt við ýmsa þætti sem skipta sköpum þegar kemur að frammistöðu í íþróttum, þ.á.m: Aukin afkastageta Almenn heilsa Gerir einstaklingi kleift að æfa lengur og af meiri ákefð Seinkar þreytu á meðan æfingu/keppni stendur Viðhald vökvajafnvægis Viðhald heilbrigðs ónæmiskerfis Aukin & hraðari endurheimt Breytingar á líkamssamsetningu Minni líkur á meiðslum & veikindum Þjálfunaraðlögun Aukin einbeiting Betri svefn Ung sérgrein en ört vaxandi Íþróttanæringarfræði sem sérgrein er fremur ung samanborið við margar aðrar starfsgreinar. Upptök íþróttanæringarfræðinnar eru talin hafa átt sér stað í Svíþjóð á 4. áratug síðustu aldar þar sem rannsóknir á efnaskiptum kolvetna og fitu voru framkvæmdar. Á 7. og 8. áratugnum tók fagið stakkaskiptum og mikil aukning varð á rannsóknum víðs vegar, einkum í Bandaríkjunum, Skandinavíu og Bretlandi. Loks upp úr 1980 varð íþróttanæringarfræði að viðurkenndri sérgrein. Ef við spólum svo áfram til dagsins í dag hefur fjöldi rannsókna á sviðinu margfaldast sem og almenn þekking á hinum ýmsu áhrifum sem næring getur haft á íþróttafólk. Enn langt í land Þegar staða íþróttanæringarfræðinnar á Íslandi er borin saman við okkar nágrannaþjóðir og meginland Evrópu má helst sjá gífurlegan mun á fjölda stöðugilda hjá íþróttafélögum og -samböndum. Á meðan mörg íþróttafélög og sérsambönd erlendis hafa innan sinna raða teymi íþróttanæringarfræðinga, auk annarra sérfræðinga, er ekki sömu sögu að segja hér heima. Þeir fáu menntuðu íþróttanæringarfræðingar sem starfa á Íslandi gera það oftar en ekki sjálfstætt og þá þykir höfundum skortur vera á samstarfi og tengingar milli íþróttanæringarfræðinga og íþróttafélaga & -samtaka. Þetta bitnar því miður á íþróttafólkinu okkar sem fær þar af leiðandi ekki þá aðstoð sem það þarfnast, og þá er einnig algengt að það viti hreinlega ekki að slík þjónusta sé í boði. Þar að auki fær afreksíþróttafólk hérlendis sárasjaldan fjárhagslega styrki til að nýta sér aðstoð sérfræðinga í íþróttavísindum, hvort sem um ræðir íþróttanæringarfræðinga eða aðra sérfræðinga. Höfundar þessarar greinar vonast til að hún veki athygli innan íþróttahreyfingarinnar á Íslandi á þeirri brýnni nauðsyn sem er að auðvelda íþróttafólki okkar aðgengi að sérfræðingum til að hjálpa að hámarka afkastagetu í sinni íþrótt. Þannig má stuðla enn betur að þeirri framþróun sem hefur átt sér stað síðastliðna áratugi í íþróttastarfi á Íslandi. Höfundar eru íþróttanæringarfræðingar (M.Sc. Sports Nutrition).
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar