Hegðaði sér eins og einræðisherra Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 26. október 2024 10:02 „Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar. Fram kom enn fremur í máli Kohls að evrunni hefði líklega verið hafnað af um 70% þýzkra kjósenda hefði málið verið lagt í dóm þeirra. Hann hefði hegðað sér „eins og einræðisherra“ til þess að tryggja að evran yrði að veruleika. Mikill þrýstingur hafi komið frá öðrum þáverandi forystumönnum ríkja innan Evrópusambandsins að sjá til þess að svo yrði þrátt fyrir að hugmyndin um sameiginlegan gjaldmiðil nyti ekki mikilla vinsælda í Þýzkalandi. Þar á meðal þáverandi forseti Frakklands, François Mitterrand. „Þeir töldu, og höfðu rétt fyrir sér, að ef Þýzkaland tæki ekki upp evrun myndi enginn gera það,“ sagði Kohl að sama skapi og enn fremur: „Ég vildi að evran yrði að verueika vegna þess að það þýddi að mínu mati að ekki yrði aftur snúið í samrunaþróun Evrópusambandsins.“ Evran hefur frá upphafi verið hugsuð sem stórt skref í áttina að lokamarkmiði samrunans, að til verði á endanum evrópskt sambandsríki. Sjálfur var Kohl mikill og yfirlýstur stuðningsmaður þess markmiðs og talaði þá iðulega um Bandaríki Evrópu. Hverfist allt um lokamarkmiðið Til að mynda kom fram í Schuman-ávarpinu 1950, sem markaði upphaf samrunaþróunarinnar að fyrsta skrefið væri að koma kola- og stálframleiðslu Evrópuríkja undir eina stjórn en lokaskrefið sambandsríki. Franski diplómatinn Jean Monnet, sem gjarnan hefur verið nefndur faðir samrunans, fjallar enn fremur um það í ævisögu sinni hvernig stefnt hafi verið að Bandaríkjum Evrópu frá upphafi. Nú síðast var meðal annars lögð áherzla á áframhaldandi þróun í þá átt í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Þýzkalands. Hreinlega hefur verið leitun að pólitískum forystumönnum í ríkjum Evrópusambandsins og stofnunum þess á liðnum áratugum, og ekki sízt hin síðari ár, sem ekki hafa lýst yfir stuðningi við lokamarkmiðið um eitt ríki. Þar á meðal allir forsetar framkvæmdastjórnar þess undanfarna áratugi og þar með talinn núverandi forseti hennar, Ursula von der Leyen. Samhliða því hefur Evrópusambandið jafnt og þétt öðlast fleiri einkenni ríkis og er fyrir vikið þegar orðið federalískt að stóru leyti. Þar á meðal helztu stofnanir þess. Margt af því sem talið er Evrópusambandinu til tekna og er gjarnan jákvætt í eðli sínu er í raun liður í því að vinna að framgangi lokamarksmiðsins. Ekki sízt til þess að tryggja stuðning við sambandið og um leið lokamarkmiðið. Til að mynda raunveruleg neytendavernd, nemaskipti, sjúkrakort og símareiki. Hæglega væri hægt að semja um slíkt til dæmis sem hluta af víðtækum fríverzlunarsamningum. Til þess þyrfti ekki umfangsmikið, yfirþjóðlegt og miðstýrt skriffinskubákn sem stefnir að því leynt og ljóst að verða að einu ríki. Hið ólýðræðislega upphaf evrunnar Mjög langur vegur er þannig frá því að Þjóðverjar hafi fórnað þýzka markinu og tekið upp evruna af fúsum og frjálsum vilja. Þvert á móti var henni þröngvað upp á þá líkt og fleiri ríki Evrópusambandsins. Kjósendur þeirra ríkja sem fengið hafa að segja álit sitt á evrunni í þjóðaratkvæði, Danir og Svíar, hafa hafnað henni. Meira en fjórðungur ríkja sambandsins hefur ekki tekið upp evruna þrátt fyrir að vera lagalega skuldbundin til þess að Dönum undanskildum. Allajafna þar sem þau hafa einfaldlega ekki viljað það. Vitanlega er áhugavert í ljósi ákalls hérlendra Evrópusambandsinna eftir inngöngu í Evrópusambandið, einkum til þess að taka upp evruna, að ríki sem þegar eru innan sambandsins kæri sig ekki um hana og reyni meðal annars að uppfylla vísvitandi ekki efnahagsleg skilyrði þess að taka hana upp. Tal um evruna sem öflugan gjaldmiðil stenzt einfaldlega ekki skoðun. Hún hvílir þvert á móti á brauðfótum eins og til að mynda Otmar Issing, fyrrverandi aðalhagfræðingur Seðlabanka Evrópusambandsins, hefur varað við. Full ástæða er til þess að hafa í huga ólýðræðislegt upphaf evrusvæðisins þegar rætt er um Evrópusambandið og að upptöku evrunnar hefur í öllum tilfellum verið hafnað þegar kjósendur hafa fengið að segja álit á henni. Þá má ekki síður hafa í huga að lágir vextir á evrusvæðinu hafa ekki verið birtingarmynd heilbrigðs efnahagsástands heldur þvert á móti viðvarandi efnahagslegrar stöðunar. Tilgangur lágra vaxta er enda allajafna sá að reyna að koma efnahagslífinu aftur í gang. Ítrekaðar tilraunir til þess hafa þó engu skilað. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson Skoðun Halldór 19.04.2025 Halldór Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við Ágústa Árnadóttir Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson Skoðun Í skjóli hinna hugrökku Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson Skoðun Skoðun Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Skoðun Unglingar eiga skilið heildstætt mat frá framhaldsskólum Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon skrifar Skoðun Jafnlaunavottun - „Hverjir græða á jafnlaunavottun“ Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri sem fáir eru að ræða? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig húsnæðismarkað vill Viðskiptaráð? skrifar Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun Öll endurhæfing er í eðli sínu starfsendurhæfing Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun „Bíddu, varst þú ekki að biðja um þessa greiðslu?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Rétta leiðin til endurreisnar menntakerfisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Tvær dætur á Gaza - páskahugvekja Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ef það líkist þjóðarmorði – þá er það þjóðarmorð! Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Vinnustaðir fatlaðs fólks Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Þjónustustefna sveitarfélaga: Formsatriði eða mikilvægt stjórntæki? Jón Hrói Finnsson skrifar Skoðun Blóð, sviti og tár Jökull Jörgensen skrifar Skoðun Ertu knúin/n fram af verðugleika eða óverðugleika? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Er hægt að stjórna bæjarfélagi með óskhyggju? Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Sjá meira
„Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar. Fram kom enn fremur í máli Kohls að evrunni hefði líklega verið hafnað af um 70% þýzkra kjósenda hefði málið verið lagt í dóm þeirra. Hann hefði hegðað sér „eins og einræðisherra“ til þess að tryggja að evran yrði að veruleika. Mikill þrýstingur hafi komið frá öðrum þáverandi forystumönnum ríkja innan Evrópusambandsins að sjá til þess að svo yrði þrátt fyrir að hugmyndin um sameiginlegan gjaldmiðil nyti ekki mikilla vinsælda í Þýzkalandi. Þar á meðal þáverandi forseti Frakklands, François Mitterrand. „Þeir töldu, og höfðu rétt fyrir sér, að ef Þýzkaland tæki ekki upp evrun myndi enginn gera það,“ sagði Kohl að sama skapi og enn fremur: „Ég vildi að evran yrði að verueika vegna þess að það þýddi að mínu mati að ekki yrði aftur snúið í samrunaþróun Evrópusambandsins.“ Evran hefur frá upphafi verið hugsuð sem stórt skref í áttina að lokamarkmiði samrunans, að til verði á endanum evrópskt sambandsríki. Sjálfur var Kohl mikill og yfirlýstur stuðningsmaður þess markmiðs og talaði þá iðulega um Bandaríki Evrópu. Hverfist allt um lokamarkmiðið Til að mynda kom fram í Schuman-ávarpinu 1950, sem markaði upphaf samrunaþróunarinnar að fyrsta skrefið væri að koma kola- og stálframleiðslu Evrópuríkja undir eina stjórn en lokaskrefið sambandsríki. Franski diplómatinn Jean Monnet, sem gjarnan hefur verið nefndur faðir samrunans, fjallar enn fremur um það í ævisögu sinni hvernig stefnt hafi verið að Bandaríkjum Evrópu frá upphafi. Nú síðast var meðal annars lögð áherzla á áframhaldandi þróun í þá átt í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Þýzkalands. Hreinlega hefur verið leitun að pólitískum forystumönnum í ríkjum Evrópusambandsins og stofnunum þess á liðnum áratugum, og ekki sízt hin síðari ár, sem ekki hafa lýst yfir stuðningi við lokamarkmiðið um eitt ríki. Þar á meðal allir forsetar framkvæmdastjórnar þess undanfarna áratugi og þar með talinn núverandi forseti hennar, Ursula von der Leyen. Samhliða því hefur Evrópusambandið jafnt og þétt öðlast fleiri einkenni ríkis og er fyrir vikið þegar orðið federalískt að stóru leyti. Þar á meðal helztu stofnanir þess. Margt af því sem talið er Evrópusambandinu til tekna og er gjarnan jákvætt í eðli sínu er í raun liður í því að vinna að framgangi lokamarksmiðsins. Ekki sízt til þess að tryggja stuðning við sambandið og um leið lokamarkmiðið. Til að mynda raunveruleg neytendavernd, nemaskipti, sjúkrakort og símareiki. Hæglega væri hægt að semja um slíkt til dæmis sem hluta af víðtækum fríverzlunarsamningum. Til þess þyrfti ekki umfangsmikið, yfirþjóðlegt og miðstýrt skriffinskubákn sem stefnir að því leynt og ljóst að verða að einu ríki. Hið ólýðræðislega upphaf evrunnar Mjög langur vegur er þannig frá því að Þjóðverjar hafi fórnað þýzka markinu og tekið upp evruna af fúsum og frjálsum vilja. Þvert á móti var henni þröngvað upp á þá líkt og fleiri ríki Evrópusambandsins. Kjósendur þeirra ríkja sem fengið hafa að segja álit sitt á evrunni í þjóðaratkvæði, Danir og Svíar, hafa hafnað henni. Meira en fjórðungur ríkja sambandsins hefur ekki tekið upp evruna þrátt fyrir að vera lagalega skuldbundin til þess að Dönum undanskildum. Allajafna þar sem þau hafa einfaldlega ekki viljað það. Vitanlega er áhugavert í ljósi ákalls hérlendra Evrópusambandsinna eftir inngöngu í Evrópusambandið, einkum til þess að taka upp evruna, að ríki sem þegar eru innan sambandsins kæri sig ekki um hana og reyni meðal annars að uppfylla vísvitandi ekki efnahagsleg skilyrði þess að taka hana upp. Tal um evruna sem öflugan gjaldmiðil stenzt einfaldlega ekki skoðun. Hún hvílir þvert á móti á brauðfótum eins og til að mynda Otmar Issing, fyrrverandi aðalhagfræðingur Seðlabanka Evrópusambandsins, hefur varað við. Full ástæða er til þess að hafa í huga ólýðræðislegt upphaf evrusvæðisins þegar rætt er um Evrópusambandið og að upptöku evrunnar hefur í öllum tilfellum verið hafnað þegar kjósendur hafa fengið að segja álit á henni. Þá má ekki síður hafa í huga að lágir vextir á evrusvæðinu hafa ekki verið birtingarmynd heilbrigðs efnahagsástands heldur þvert á móti viðvarandi efnahagslegrar stöðunar. Tilgangur lágra vaxta er enda allajafna sá að reyna að koma efnahagslífinu aftur í gang. Ítrekaðar tilraunir til þess hafa þó engu skilað. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Þjónustustefna sveitarfélaga: Formsatriði eða mikilvægt stjórntæki? Jón Hrói Finnsson skrifar