Veistu hvað er að? Birna Dröfn Jónasdóttir skrifar 29. október 2024 11:47 Einn kaldan morgun í febrúar fyrir nokkrum árum vaknaði kona í Vesturbænum, þá nýorðin 60 ára. Fyrst eftir að hún opnaði augun hélt hún að dagurinn yrði eins og flestir aðrir dagar. Hún myndi fá sér kaffi, lesa blaðið og fara í göngutúr en þegar hún hafði rankað betur við sér áttaði hún sig á því að hún gat ekki hreyft hægri höndina. Konan vissi strax að það væri eitthvað að en áttaði sig ekki á því hvað það var. Hún ákvað að hringja í heilsugæsluna og henni var sagt að koma og hitta lækni. Læknirinn skoðaði konuna og vissi strax að það væri eitthvað að - en vissi ekki hvað. Hann ákvað að senda konuna með sjúkrabíl á Landspítalann í Fossvogi. Þegar þangað var komið skoðuðu hana fleiri læknar og hjúkrunarfræðingar, hún fékk ágætis herbergi þar sem hún gat slakað á og beðið eftir að enn fleiri kæmu og skoðuðu hana. Þau vissu öll að eitthvað væri að - en vissu ekki hvað. Þegar líða fór á daginn og biðin varð lengri hringdi konan í börnin sín og sagði þeim að hún væri á Landspítalanum, hún gæti ekki hreyft aðra höndina og henni líði eins og eitthvað alvarlegt væri að. Börnin komu til hennar á spítalann og sáu strax á mömmu sinni að eitthvað væri að, þau vissu ekki hvað það var. Daginn eftir gat konan ekki hreyft vinstri höndina, skömmu síðar gat hún ekki hreyft hægri fótinn, enn síðar vinstri fótinn og á endanum gat hún sig hvergi hreyft. Ellefu dögum eftir að hún vaknaði og gat ekki hreyft höndina var mamma mín dáin. Þennan kalda febrúarmorgun hafði hún fengið heilaslag Eitt helsta einkenni heilaslags er að missa kraft í annarri hendi. Heilaslag er algeng dánarorsök Ein af hverjum fjórum manneskjum fær heilaslag einhvern tímann á ævinni. Slag er stundum betur þekkt sem heilablóðfall og er önnur algengasta dánarorsök á Vesturlöndum. Það er einnig ein algengasta orsök fötlunar meðal fullorðinna. Afleiðingar slags geta því verið mjög alvarlegar og jafnvel lífshættulegar. Sannleikurinn er þó sá að í mörgum tilfellum er hægt að meðhöndla heilaslag. Lykilatriðið er að þekkja og átta sig á einkennunum og koma fólki sem fyrst undir læknishendur því að á hverri mínútu eftir að slag á sér stað tapast 1,9 milljón heilafrumur. 70 prósent íslenskra slagsjúklinga koma ekki í tæka tíð á sjúkrahús til að fá viðeigandi meðferð og verða því fyrir meiri skaða og líkur á andláti aukast. Það er því afar mikilvægt að þekkja einkennin. Einkenni heilaslags: · F (Face): Andlit – er andlitið sigið öðru megin? · A (Arms): Armar – getur einstaklingur lyft báðum höndum? · S (Speech): Tal – er tal einstaklingsins óskýrt eða óskiljanlegt? · T (Time): Tími – það skiptir öllu máli að hringja strax í 112 ef þessi einkenni koma fram. Fræðsluátak um einkenni heilaslags FAST hetjurnar er alþjóðlegt skólaverkefni fyrir 5-9 ára börn þar sem þeim eru kennd einkenni slags og hvernig þau eiga að bregðast við þeim. Börnin kenna svo fólkinu í kringum sig það sem þau lærðu í skólanum og þannig náum við að fræða alla fjölskylduna. FAST hetjurnar komu fyrst fram á sjónarsviðið árið 2021 og hefur verkefnið vaxið hratt. Nú hafa yfir 500 þúsund börn um allan heim lært um einkenni heilaslags og viðbrögð við þeim í gegnum FAST-hetjurnar, þar með talin þúsundir barna hér á Íslandi. Verkefnið hefur verið kennt í skólum í Suður-Afríku, Úkraínu, Spáni, Ítalíu og Singapúr svo dæmi séu tekin og benda rannsóknir á verkefninu til þess að fræðslan sé áhrifarík og að foreldrar barna sem sem taka þátt auki, líkt og börnin, þekkingu sína um einkenni slags. Það er mikilvægt að veita börnum fræðslu og menntun í forvörnum um leið og þau hafa getu og þroska til því að með aukinni lífsleikni upplifa börn meira öryggi. FAST kennslan fer fram gegnum skemmtilegar teiknimyndapersónur og er kennsluefnið sniðið að þörfum og aldri barnanna. Allt kennsluefnið er skólum, kennurum og nemendum að kostnaðarlausu og það krefst ekki mikils undirbúnings frá kennurum. Alþjóðlegi slagdagurinn er í dag, 29. október, og vil ég því nýta tækifærið og hvetja fólk til að kynna sér einkenni heilaslags og jafnframt hvet ég kennara og skólastjórnendur til að taka þátt í FAST-hetju verkefninu. Vitundarvakning er nauðsynleg svo að sem flest komist undir læknishendur sem fyrst og slagmeðferð gagnist sem best. Aukin þekking getur bjargað mannslífum. Nánari upplýsingar um FAST-hetjurnar má finna á www.fastheroes.com eða í gegnum netfangið fast112@athygli.is Höfundur starfar sem ráðgjafi ásamt því að vinna að innleiðingu FAST hetjanna á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilsa Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Sjá meira
Einn kaldan morgun í febrúar fyrir nokkrum árum vaknaði kona í Vesturbænum, þá nýorðin 60 ára. Fyrst eftir að hún opnaði augun hélt hún að dagurinn yrði eins og flestir aðrir dagar. Hún myndi fá sér kaffi, lesa blaðið og fara í göngutúr en þegar hún hafði rankað betur við sér áttaði hún sig á því að hún gat ekki hreyft hægri höndina. Konan vissi strax að það væri eitthvað að en áttaði sig ekki á því hvað það var. Hún ákvað að hringja í heilsugæsluna og henni var sagt að koma og hitta lækni. Læknirinn skoðaði konuna og vissi strax að það væri eitthvað að - en vissi ekki hvað. Hann ákvað að senda konuna með sjúkrabíl á Landspítalann í Fossvogi. Þegar þangað var komið skoðuðu hana fleiri læknar og hjúkrunarfræðingar, hún fékk ágætis herbergi þar sem hún gat slakað á og beðið eftir að enn fleiri kæmu og skoðuðu hana. Þau vissu öll að eitthvað væri að - en vissu ekki hvað. Þegar líða fór á daginn og biðin varð lengri hringdi konan í börnin sín og sagði þeim að hún væri á Landspítalanum, hún gæti ekki hreyft aðra höndina og henni líði eins og eitthvað alvarlegt væri að. Börnin komu til hennar á spítalann og sáu strax á mömmu sinni að eitthvað væri að, þau vissu ekki hvað það var. Daginn eftir gat konan ekki hreyft vinstri höndina, skömmu síðar gat hún ekki hreyft hægri fótinn, enn síðar vinstri fótinn og á endanum gat hún sig hvergi hreyft. Ellefu dögum eftir að hún vaknaði og gat ekki hreyft höndina var mamma mín dáin. Þennan kalda febrúarmorgun hafði hún fengið heilaslag Eitt helsta einkenni heilaslags er að missa kraft í annarri hendi. Heilaslag er algeng dánarorsök Ein af hverjum fjórum manneskjum fær heilaslag einhvern tímann á ævinni. Slag er stundum betur þekkt sem heilablóðfall og er önnur algengasta dánarorsök á Vesturlöndum. Það er einnig ein algengasta orsök fötlunar meðal fullorðinna. Afleiðingar slags geta því verið mjög alvarlegar og jafnvel lífshættulegar. Sannleikurinn er þó sá að í mörgum tilfellum er hægt að meðhöndla heilaslag. Lykilatriðið er að þekkja og átta sig á einkennunum og koma fólki sem fyrst undir læknishendur því að á hverri mínútu eftir að slag á sér stað tapast 1,9 milljón heilafrumur. 70 prósent íslenskra slagsjúklinga koma ekki í tæka tíð á sjúkrahús til að fá viðeigandi meðferð og verða því fyrir meiri skaða og líkur á andláti aukast. Það er því afar mikilvægt að þekkja einkennin. Einkenni heilaslags: · F (Face): Andlit – er andlitið sigið öðru megin? · A (Arms): Armar – getur einstaklingur lyft báðum höndum? · S (Speech): Tal – er tal einstaklingsins óskýrt eða óskiljanlegt? · T (Time): Tími – það skiptir öllu máli að hringja strax í 112 ef þessi einkenni koma fram. Fræðsluátak um einkenni heilaslags FAST hetjurnar er alþjóðlegt skólaverkefni fyrir 5-9 ára börn þar sem þeim eru kennd einkenni slags og hvernig þau eiga að bregðast við þeim. Börnin kenna svo fólkinu í kringum sig það sem þau lærðu í skólanum og þannig náum við að fræða alla fjölskylduna. FAST hetjurnar komu fyrst fram á sjónarsviðið árið 2021 og hefur verkefnið vaxið hratt. Nú hafa yfir 500 þúsund börn um allan heim lært um einkenni heilaslags og viðbrögð við þeim í gegnum FAST-hetjurnar, þar með talin þúsundir barna hér á Íslandi. Verkefnið hefur verið kennt í skólum í Suður-Afríku, Úkraínu, Spáni, Ítalíu og Singapúr svo dæmi séu tekin og benda rannsóknir á verkefninu til þess að fræðslan sé áhrifarík og að foreldrar barna sem sem taka þátt auki, líkt og börnin, þekkingu sína um einkenni slags. Það er mikilvægt að veita börnum fræðslu og menntun í forvörnum um leið og þau hafa getu og þroska til því að með aukinni lífsleikni upplifa börn meira öryggi. FAST kennslan fer fram gegnum skemmtilegar teiknimyndapersónur og er kennsluefnið sniðið að þörfum og aldri barnanna. Allt kennsluefnið er skólum, kennurum og nemendum að kostnaðarlausu og það krefst ekki mikils undirbúnings frá kennurum. Alþjóðlegi slagdagurinn er í dag, 29. október, og vil ég því nýta tækifærið og hvetja fólk til að kynna sér einkenni heilaslags og jafnframt hvet ég kennara og skólastjórnendur til að taka þátt í FAST-hetju verkefninu. Vitundarvakning er nauðsynleg svo að sem flest komist undir læknishendur sem fyrst og slagmeðferð gagnist sem best. Aukin þekking getur bjargað mannslífum. Nánari upplýsingar um FAST-hetjurnar má finna á www.fastheroes.com eða í gegnum netfangið fast112@athygli.is Höfundur starfar sem ráðgjafi ásamt því að vinna að innleiðingu FAST hetjanna á Íslandi.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun