Þjóðarátak í umönnun eldra fólks Einar Magnússon og Þráinn Þorvaldsson skrifa 25. janúar 2025 21:31 Anna var komin á efri ár og hafði undanfarin ár átt erfitt með að halda sér í góðu líkamsástandi. Hún hafði lengi fundið fyrir orkuleysi, stirðleika í liðum og var oftast þreytt í lok dags. Hún borðaði að mestu leyti unnar matvörur og hreyfði sig lítið vegna þess að hún taldi sig ekki hafa tíma. Anna ákvað að skrá sig í líkamsrækt. Hún byrjaði smátt með léttum styrktaræfingum á tækjum með leiðsögn þjálfara. Á fyrstu mánuðunum fann hún hvernig úthald hennar jókst smám saman. Nokkrum mánuðum síðar var Anna með betri líkamsstöðu. Liðir hennar voru ekki lengur stirðir, og hún var orðin orkumeiri. Anna hélt áfram að stunda líkamsrækt og snæða hollan mat. „Ég hafði aldrei ímyndað mér hve góð áhrif þetta myndi hafa á lífsgæði mín.“ sagði Anna. Þessi tilbúna saga er reynsla margra. Vitað er að hreyfing, mataræði og lífsstíll skipta mestu máli í forvörnum gegn sjúkdómum. Flestir vita þó af eigin reynslu að ekki er auðvelt að breyta um lífsstíl, hreyfa sig og borða hollt. Fleira þarf til en góð áform og þar á meðal fjárhagslegur stuðningur, ekki síst fyrir margt eldra fólk sem hefur minna milli handanna. Í hreyfingu aldraðra hefur sannast að sú hugmyndafræði sem heilsuefling með handleiðslu grundvallast á skiptir mestu máli. Þá hugmyndafræði hefur Dr. Janus Guðlaugsson menntað sig í, þróað og innleitt á undanförnum árum með mjög góðum árangri um land allt. Markmið Janusar heilsueflingar eru m.a. að: bæta heilsutengdar forvarnir - efla hreyfifærni - bæta styrk og þol - auka líkamlega afkastagetu og bæta heilsu og lífsgæði. Langtíma markmið verkefnisins eru að gera einstaklingum kleift að takast lengur á við athafnir daglegs lífs, búa lengur í sjálfstæðri búsetu og hafa möguleika á að starfa lengur á vinnumarkaði. Við eldri borgarar sem ritum þennan pistil höfum notið þess á undanförnum árum að taka þátt í heilsueflingarverkefni Janusar. Við höfum fundið hvað sú þátttaka skiptir miklu máli fyrir heilsu okkar og teljum fátt geti haft meira forvarnargildi. Því kemur okkur ekki á óvart að í skýrslu OECD frá árinu 20221 kemur fram að að þeir sem taka þátt í heilsueflingu Janusar eiga kost á að lengja líf sitt um allt að 7 ár. Einnig kemur fram í skýrslu OECD að með reglulegri hreyfingu megi koma í veg fyrir um 464 tegundir langvinnra sjúkdóma þar af 37% hjarta- og æðasjúkdóma. Nokkur sveitarfélög hafa áttað sig á þessu og því ákveðið að styrkja þátttöku eldra fólks í heilsueflingarverkefni Janusar. Hins vegar vekur það athygli okkar að hvorki heilbrigðisyfirvöld né stærstu sveitarfélögin virðast hafa áttað sig á að styrkur til slíkrar heilsueflingar eru smáaurar borið saman við þann sparnað í heilbrigðisútgjöldum sem af styrknum leiðir svo ekki sé talað um þau lífsgæði sem af hljótast. Áskrift hjá Janusi heilsueflingu kostar kr. 24.900 á mánuði. Í því er m.a. innifalið heilsurækt, heilsufarsmælingar, markviss leiðsögn 3x í viku, heilsutengd fræðsluerindi og aðgengi að heilsuappi. Greiðsluþátttaka sveitarfélaganna í verkefninu sem taka þátt í kostnaði er mismunandi en hún er um 50-80% af kostnaði verkefnisins. Ef rekstrarkostaður við ársdvöl eins einstaklings á dvalar og hjúkrunarheimili er um 20 milljónir króna þá þarf ekki marga til að greiða niður verkefni sem þetta. Í raun þarf aðeins að fresta innlögn á hjúkrunarheimili fyrir t.d. einn einstakling í Fjarðarbyggð á ári til að greiða verkefnið þar niður og gott betur. Ef t.d. næðist að seinka þörf fyrir 100 hjúkrunarrými næðist 2ja milljarða króna sparnaður á einu ári hjá hinu opinbera. Þá eru ekki meðtaldar auknar tekjur sveitarfélaganna vegna meiri útsvarstekna fólks sem getur verið lengur en ella á vinnumarkaði, dvelur lengur í eigin húsnæði og þarf síður á heimaþjónustu að halda. Svipuð dæmi mætti nefna um sparnað sem skipulögð gagnreynd heilsuefling aldraðra hefur í för með sér á kostnaði vegna læknis- og sjúkrahúsaðgerða og lyfjakostnaðar. Nefna mætti kostnað vegna sykursýkislyfja sem hefur margfaldast á undanförnum árum, einkum vegna tilkomu nýrra og mjög dýrra lyfja sem bæði hafa verið notuð við sykursýki 2 og til þyngdarstjórnunar. Kostnaður vegna þessara lyfja er nú kominn á 3ja milljarð hjá Sjúkratryggingum en þann kostnað má lækka verulega og mælanlega með skipulegri framkvæmd um aukna hreyfingu og líkamsrækt sem er vitað að geti að miklu leyti dregið úr offitu og sykursýki 2. Svona mætti lengi telja hvað varðar aðra sjúkdóma. Að okkar mati er hér komin góð og ódýr sparnaðarleið fyrir sveitarfélög og nýja ríkisstjórn sem hefur auglýst eftir sparnaðarleiðum auk þess að kveða á um þjóðarverkefni í umönnun eldra fólks í stjórnarsáttmála. Til langs tíma er um að ræða miljarða sparnað fyrir þjóðfélagið. Við hvetjum því nýja ríkisstjórn og öll sveitarfélög til þess að styðja eldri borgara til þátttöku í heilsueflingarverkefni, þeim og samfélaginu öllu til heilla. Höfundar eru tveir eldriborgarar. 1 OECD (2022), Healthy Eating and Active Lifestyles: Best Practices in Public Health, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/40f65568-en. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldri borgarar Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Anna var komin á efri ár og hafði undanfarin ár átt erfitt með að halda sér í góðu líkamsástandi. Hún hafði lengi fundið fyrir orkuleysi, stirðleika í liðum og var oftast þreytt í lok dags. Hún borðaði að mestu leyti unnar matvörur og hreyfði sig lítið vegna þess að hún taldi sig ekki hafa tíma. Anna ákvað að skrá sig í líkamsrækt. Hún byrjaði smátt með léttum styrktaræfingum á tækjum með leiðsögn þjálfara. Á fyrstu mánuðunum fann hún hvernig úthald hennar jókst smám saman. Nokkrum mánuðum síðar var Anna með betri líkamsstöðu. Liðir hennar voru ekki lengur stirðir, og hún var orðin orkumeiri. Anna hélt áfram að stunda líkamsrækt og snæða hollan mat. „Ég hafði aldrei ímyndað mér hve góð áhrif þetta myndi hafa á lífsgæði mín.“ sagði Anna. Þessi tilbúna saga er reynsla margra. Vitað er að hreyfing, mataræði og lífsstíll skipta mestu máli í forvörnum gegn sjúkdómum. Flestir vita þó af eigin reynslu að ekki er auðvelt að breyta um lífsstíl, hreyfa sig og borða hollt. Fleira þarf til en góð áform og þar á meðal fjárhagslegur stuðningur, ekki síst fyrir margt eldra fólk sem hefur minna milli handanna. Í hreyfingu aldraðra hefur sannast að sú hugmyndafræði sem heilsuefling með handleiðslu grundvallast á skiptir mestu máli. Þá hugmyndafræði hefur Dr. Janus Guðlaugsson menntað sig í, þróað og innleitt á undanförnum árum með mjög góðum árangri um land allt. Markmið Janusar heilsueflingar eru m.a. að: bæta heilsutengdar forvarnir - efla hreyfifærni - bæta styrk og þol - auka líkamlega afkastagetu og bæta heilsu og lífsgæði. Langtíma markmið verkefnisins eru að gera einstaklingum kleift að takast lengur á við athafnir daglegs lífs, búa lengur í sjálfstæðri búsetu og hafa möguleika á að starfa lengur á vinnumarkaði. Við eldri borgarar sem ritum þennan pistil höfum notið þess á undanförnum árum að taka þátt í heilsueflingarverkefni Janusar. Við höfum fundið hvað sú þátttaka skiptir miklu máli fyrir heilsu okkar og teljum fátt geti haft meira forvarnargildi. Því kemur okkur ekki á óvart að í skýrslu OECD frá árinu 20221 kemur fram að að þeir sem taka þátt í heilsueflingu Janusar eiga kost á að lengja líf sitt um allt að 7 ár. Einnig kemur fram í skýrslu OECD að með reglulegri hreyfingu megi koma í veg fyrir um 464 tegundir langvinnra sjúkdóma þar af 37% hjarta- og æðasjúkdóma. Nokkur sveitarfélög hafa áttað sig á þessu og því ákveðið að styrkja þátttöku eldra fólks í heilsueflingarverkefni Janusar. Hins vegar vekur það athygli okkar að hvorki heilbrigðisyfirvöld né stærstu sveitarfélögin virðast hafa áttað sig á að styrkur til slíkrar heilsueflingar eru smáaurar borið saman við þann sparnað í heilbrigðisútgjöldum sem af styrknum leiðir svo ekki sé talað um þau lífsgæði sem af hljótast. Áskrift hjá Janusi heilsueflingu kostar kr. 24.900 á mánuði. Í því er m.a. innifalið heilsurækt, heilsufarsmælingar, markviss leiðsögn 3x í viku, heilsutengd fræðsluerindi og aðgengi að heilsuappi. Greiðsluþátttaka sveitarfélaganna í verkefninu sem taka þátt í kostnaði er mismunandi en hún er um 50-80% af kostnaði verkefnisins. Ef rekstrarkostaður við ársdvöl eins einstaklings á dvalar og hjúkrunarheimili er um 20 milljónir króna þá þarf ekki marga til að greiða niður verkefni sem þetta. Í raun þarf aðeins að fresta innlögn á hjúkrunarheimili fyrir t.d. einn einstakling í Fjarðarbyggð á ári til að greiða verkefnið þar niður og gott betur. Ef t.d. næðist að seinka þörf fyrir 100 hjúkrunarrými næðist 2ja milljarða króna sparnaður á einu ári hjá hinu opinbera. Þá eru ekki meðtaldar auknar tekjur sveitarfélaganna vegna meiri útsvarstekna fólks sem getur verið lengur en ella á vinnumarkaði, dvelur lengur í eigin húsnæði og þarf síður á heimaþjónustu að halda. Svipuð dæmi mætti nefna um sparnað sem skipulögð gagnreynd heilsuefling aldraðra hefur í för með sér á kostnaði vegna læknis- og sjúkrahúsaðgerða og lyfjakostnaðar. Nefna mætti kostnað vegna sykursýkislyfja sem hefur margfaldast á undanförnum árum, einkum vegna tilkomu nýrra og mjög dýrra lyfja sem bæði hafa verið notuð við sykursýki 2 og til þyngdarstjórnunar. Kostnaður vegna þessara lyfja er nú kominn á 3ja milljarð hjá Sjúkratryggingum en þann kostnað má lækka verulega og mælanlega með skipulegri framkvæmd um aukna hreyfingu og líkamsrækt sem er vitað að geti að miklu leyti dregið úr offitu og sykursýki 2. Svona mætti lengi telja hvað varðar aðra sjúkdóma. Að okkar mati er hér komin góð og ódýr sparnaðarleið fyrir sveitarfélög og nýja ríkisstjórn sem hefur auglýst eftir sparnaðarleiðum auk þess að kveða á um þjóðarverkefni í umönnun eldra fólks í stjórnarsáttmála. Til langs tíma er um að ræða miljarða sparnað fyrir þjóðfélagið. Við hvetjum því nýja ríkisstjórn og öll sveitarfélög til þess að styðja eldri borgara til þátttöku í heilsueflingarverkefni, þeim og samfélaginu öllu til heilla. Höfundar eru tveir eldriborgarar. 1 OECD (2022), Healthy Eating and Active Lifestyles: Best Practices in Public Health, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/40f65568-en.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun