Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar 29. mars 2025 12:01 Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Skóla- og menntamál Björgmundur Örn Guðmundsson Mest lesið Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Sjá meira
Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun.
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun