Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar 29. mars 2025 12:01 Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Skóla- og menntamál Björgmundur Örn Guðmundsson Mest lesið Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson Skoðun Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas Skoðun Skoðun Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Stormurinn gegn stóðhryssunni Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson skrifar Sjá meira
Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun