Mannúð og samvinna á tímum sögulegra þjáninga Sólrún María Ólafsdóttir skrifar 4. apríl 2025 11:31 Þessa dagana verðum við vitni að þjáningum á áður óþekktum skala vegna átaka og hamfara víðs vegar um heiminn. Á sama tíma dragast saman á heimsvísu framlög til neyðaraðstoðar og þróunarsamvinnu. Vopnuð átök hafa aldrei verið fleiri í heiminum og við horfum upp á alþjóðleg mannúðarlög þverbrotin. Í þessum aðstæðum eru það almennir borgarar sem þjást mest. Eitt af hverjum fimm börnum er á átakasvæðum eða að flýja átakasvæði en fjöldi fólks á flótta eykst ár frá ári. Á síðasta ári voru tæpar 123 milljónir einstaklinga á vergangi, stærstur hluti þeirra í lág- og miðtekjuríkjum. Á sama tíma upplifum við hitnandi heim. Loftslagsbreytingar stórauka líkur á miklum náttúruhamförum sem samfélög eru misvel í stakk búin að takast á við. Þau ríki sem minnst hafa lagt til af gróðurhúsalofttegundum eru oft þau sem eru hvað varnarlausust gagnvart afleiðingum þeirra; flóðum, þurrkum, hitabylgjum og aftakaveðrum. Hátt í 167 milljónir einstaklinga í heiminum lifa við alvarlegt fæðuóöryggi. Ójöfnuður, til dæmis hvað varðar aðgengi að heilbrigðisþjónustu, og efnahagslegar þrengingar gera stöðuna enn erfiðari. Ef litið er á jafnrétti kynjanna eigum við enn langt í land og kynferðislegt og kynbundið ofbeldi er útbreitt. Ein af hverjum þremur konum verður fyrir líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi og ein af hverjum fimm ungum konum er gift fyrir 18 ára aldur. Mannúðarkrísur eru nú á dögum stærri, lengri og flóknari en áður, þar sem margir þættir tvinnast saman. Því er nú sem aldrei fyrr nauðsynlegt að standa vörð um jafnrétti, mannréttindi og umhverfið og efla bæði þróunarsamvinnu og mannúðarstarf. Í stað þess að draga úr framlögum til þróunarsamvinnu eins og við sjáum ríki gera, væri nær að auka þau. Ríki, stofnanir og samtök þurfa líka að gera enn betur í að auka skilvirkni og árangur og tryggja að takmörkuð framlög til þróunarsamvinnu og mannúðarstarfs nýtist sem best þeim sem þurfa mest á aðstoð að halda. Lykilþáttur í því er að heimafólk á hverjum stað leiði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, að hlutverk okkar hér heima á Íslandi sé að efla það og styðja. Við munum ekki ná markmiðum okkar um sanngjarnan og sjálfbæran heim án þess að heimafólk leiði starfið. Þau þekkja aðstæður best og eru fyrst á vettvang þegar hamfarir ríða yfir. Landsfélög Rauða krossins og Rauða hálfmánans eru hluti af samfélaginu, hvert í sínu landi. Þau eru á vettvangi, á meðan og eftir að neyðarástand skapast. Að þau séu vel undirbúin, geti brugðist hratt við neyð og séu til staðar til lengri tíma er lykill að árangursríku mannúðar- og uppbyggingarstarfi. Að heimamenn leiði starfið, jafnrétti, mannréttindi og sjálfbærni umhverfis eru áhersluatriði í samvinnu utanríkisráðuneytisins og Rauða krossins á Íslandi en áðurnefnd undirrituðu nýverið rammasamning um verkefni á sviði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoðar. Samningurinn á að auka árangur og skilvirkni Íslands á þessum sviðum með því að gera fjármögnun þróunarsamvinnuverkefna og mannúðaraðstoðar fyrirsjáanlegri og auðvelda og einfalda skipulagningu verkefna og viðbragða. Fyrri rammasamningar hafa uppfyllt sett markmið. Þeir gerðu Rauða krossinum á Íslandi m.a. kleift að styðja sómalska Rauða hálfmánann til að ná til samfélaga með fræðslu um skaðsemi umskurðar kvenna og annars kynbundins ofbeldis. Yfir 18 þúsund íbúar afskekktra svæða nutu góðs af þeirri fræðslu. Malavíski Rauði krossinn veitti 103 þúsund einstaklingum heilbrigðisfræðslu, þ.m.t. fræðslu um kyn og frjósemisheilbrigði og á verkefnasvæðum hefur aðgengi að hreinu vatni og salernum stóraukist. Rauði krossinn í Síerra Leóne hefur aðstoðað afskekkt samfélög við að rækta græðlinga og gróðursetja yfir tvær miljónir trjáa til að vinna gegn fátækt og valdefla konur sem virka þátttakendur, auk þess að endurheimta skóglendi og binda jarðveg. Palestínski Rauði hálfmáninn í Líbanon hefur styrkt getu sína til þess að veita þjónustu í palestínskum flóttamannabúðum. Ofangreint er aðeins lítið brot af þeim árangri sem náðst hefur með stuðningi Rauða krossins á Íslandi og utanríkisráðuneytisins auk annarra bakjarla, á við Mannvini Rauða krossins. Undanfarin ár hafa hundruð þúsunda víðsvegar um heim notið góðs af þessu samstarfi. Undanfarna áratugi hefur ýmislegt unnist á heimsvísu, til að mynda hefur tíðni barnadauða lækkað, nýjum HIV-smitum fækkað og aðgengi að öruggu drykkjarvatni og hreinlæti aukist. Þeim árangri er nú stefnt í voða er krísur vaxa og framlög til mannúðaraðstoðar og þróunarsamvinnu dragast saman. Vaxandi neyð kallar ekki einungis á aukna þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, heldur einnig á að sú aðstoð og samvinna sé betri, að við beinum henni á sem áhrifaríkastan hátt og til þeirra sem þurfa hana mest, í fátækustu ríkjunum. Höfundur er teymisstjóri alþjóðaverkefna hjá Rauða krossinum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þróunarsamvinna Félagasamtök Mest lesið Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Sjá meira
Þessa dagana verðum við vitni að þjáningum á áður óþekktum skala vegna átaka og hamfara víðs vegar um heiminn. Á sama tíma dragast saman á heimsvísu framlög til neyðaraðstoðar og þróunarsamvinnu. Vopnuð átök hafa aldrei verið fleiri í heiminum og við horfum upp á alþjóðleg mannúðarlög þverbrotin. Í þessum aðstæðum eru það almennir borgarar sem þjást mest. Eitt af hverjum fimm börnum er á átakasvæðum eða að flýja átakasvæði en fjöldi fólks á flótta eykst ár frá ári. Á síðasta ári voru tæpar 123 milljónir einstaklinga á vergangi, stærstur hluti þeirra í lág- og miðtekjuríkjum. Á sama tíma upplifum við hitnandi heim. Loftslagsbreytingar stórauka líkur á miklum náttúruhamförum sem samfélög eru misvel í stakk búin að takast á við. Þau ríki sem minnst hafa lagt til af gróðurhúsalofttegundum eru oft þau sem eru hvað varnarlausust gagnvart afleiðingum þeirra; flóðum, þurrkum, hitabylgjum og aftakaveðrum. Hátt í 167 milljónir einstaklinga í heiminum lifa við alvarlegt fæðuóöryggi. Ójöfnuður, til dæmis hvað varðar aðgengi að heilbrigðisþjónustu, og efnahagslegar þrengingar gera stöðuna enn erfiðari. Ef litið er á jafnrétti kynjanna eigum við enn langt í land og kynferðislegt og kynbundið ofbeldi er útbreitt. Ein af hverjum þremur konum verður fyrir líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi og ein af hverjum fimm ungum konum er gift fyrir 18 ára aldur. Mannúðarkrísur eru nú á dögum stærri, lengri og flóknari en áður, þar sem margir þættir tvinnast saman. Því er nú sem aldrei fyrr nauðsynlegt að standa vörð um jafnrétti, mannréttindi og umhverfið og efla bæði þróunarsamvinnu og mannúðarstarf. Í stað þess að draga úr framlögum til þróunarsamvinnu eins og við sjáum ríki gera, væri nær að auka þau. Ríki, stofnanir og samtök þurfa líka að gera enn betur í að auka skilvirkni og árangur og tryggja að takmörkuð framlög til þróunarsamvinnu og mannúðarstarfs nýtist sem best þeim sem þurfa mest á aðstoð að halda. Lykilþáttur í því er að heimafólk á hverjum stað leiði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, að hlutverk okkar hér heima á Íslandi sé að efla það og styðja. Við munum ekki ná markmiðum okkar um sanngjarnan og sjálfbæran heim án þess að heimafólk leiði starfið. Þau þekkja aðstæður best og eru fyrst á vettvang þegar hamfarir ríða yfir. Landsfélög Rauða krossins og Rauða hálfmánans eru hluti af samfélaginu, hvert í sínu landi. Þau eru á vettvangi, á meðan og eftir að neyðarástand skapast. Að þau séu vel undirbúin, geti brugðist hratt við neyð og séu til staðar til lengri tíma er lykill að árangursríku mannúðar- og uppbyggingarstarfi. Að heimamenn leiði starfið, jafnrétti, mannréttindi og sjálfbærni umhverfis eru áhersluatriði í samvinnu utanríkisráðuneytisins og Rauða krossins á Íslandi en áðurnefnd undirrituðu nýverið rammasamning um verkefni á sviði þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoðar. Samningurinn á að auka árangur og skilvirkni Íslands á þessum sviðum með því að gera fjármögnun þróunarsamvinnuverkefna og mannúðaraðstoðar fyrirsjáanlegri og auðvelda og einfalda skipulagningu verkefna og viðbragða. Fyrri rammasamningar hafa uppfyllt sett markmið. Þeir gerðu Rauða krossinum á Íslandi m.a. kleift að styðja sómalska Rauða hálfmánann til að ná til samfélaga með fræðslu um skaðsemi umskurðar kvenna og annars kynbundins ofbeldis. Yfir 18 þúsund íbúar afskekktra svæða nutu góðs af þeirri fræðslu. Malavíski Rauði krossinn veitti 103 þúsund einstaklingum heilbrigðisfræðslu, þ.m.t. fræðslu um kyn og frjósemisheilbrigði og á verkefnasvæðum hefur aðgengi að hreinu vatni og salernum stóraukist. Rauði krossinn í Síerra Leóne hefur aðstoðað afskekkt samfélög við að rækta græðlinga og gróðursetja yfir tvær miljónir trjáa til að vinna gegn fátækt og valdefla konur sem virka þátttakendur, auk þess að endurheimta skóglendi og binda jarðveg. Palestínski Rauði hálfmáninn í Líbanon hefur styrkt getu sína til þess að veita þjónustu í palestínskum flóttamannabúðum. Ofangreint er aðeins lítið brot af þeim árangri sem náðst hefur með stuðningi Rauða krossins á Íslandi og utanríkisráðuneytisins auk annarra bakjarla, á við Mannvini Rauða krossins. Undanfarin ár hafa hundruð þúsunda víðsvegar um heim notið góðs af þessu samstarfi. Undanfarna áratugi hefur ýmislegt unnist á heimsvísu, til að mynda hefur tíðni barnadauða lækkað, nýjum HIV-smitum fækkað og aðgengi að öruggu drykkjarvatni og hreinlæti aukist. Þeim árangri er nú stefnt í voða er krísur vaxa og framlög til mannúðaraðstoðar og þróunarsamvinnu dragast saman. Vaxandi neyð kallar ekki einungis á aukna þróunarsamvinnu og mannúðaraðstoð, heldur einnig á að sú aðstoð og samvinna sé betri, að við beinum henni á sem áhrifaríkastan hátt og til þeirra sem þurfa hana mest, í fátækustu ríkjunum. Höfundur er teymisstjóri alþjóðaverkefna hjá Rauða krossinum.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun