Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 2. maí 2025 08:01 Auglýsingar SFS um tvöföldun á veiðigjaldi hafa strokið sumum öfugt. Atvinnuvegaráðherra sagðist í viðtali við RÚV á miðvikudaginn ekki skilja auglýsinguna og að ekkert sé í frumvarpi um tvöföldun á veiðigjaldi sem komi í veg fyrir áframhaldandi verðmætasköpun í sjávarútvegi. Hún segir stjórnvöld alls ekki vera að fara neina norska leið. Því er rétt að fara lauslega yfir hvað felst í norsku leiðinni, sem stjórnvöld eru sannanlega að leggja grunn að, og af hverju hún mun draga úr verðmætasköpun. Norska leiðin hefur gefist vel – en ekki í Noregi Gagnrýni á auglýsingu SFS hefur ekki snúið að innihaldi hennar, heldur leikaravali, eins undarlega og það kann að hljóma. Það er miður, þar sem nær ómögulegt hefur reynst að fá stjórnvöld til að ræða efni máls, aðferðafræði skattheimtunnar og afleiðingarnar af tvöföldun hennar. Auglýsingunni var ætlað að varpa ljósi á að norskur veruleiki er ekki vænlegur fyrir íslenskan sjávarútveg eða þjóðarhag. Norska kerfið er gjörólíkt því íslenska. Rekstur fiskvinnslu stendur ekki undir sér og verðmætasköpun í fullvinnslu á fiski er vandfundin. Íslenskur sjávarútvegur er sjálfbær og ein helsta stoð efnahagslegrar velsældar á Íslandi. Það er ekki síst vegna öflugrar fiskvinnslu – fullvinnslu afurða hér heima. Það er þess vegna vandséð að aukin verðmætasköpun verði á Íslandi ef feta á norsku leiðina og í raun má fullyrða að við sem þjóð höfum ekki efni á að fara hana. Hún er með öðrum orðum efnahagslega óskynsamleg. Norskur fiskur er seldur hæstbjóðanda og hafnar æði oft í vinnslum í löndum þar sem launakostnaður er brot af því sem hann er á Íslandi og fjárfestingar í tækjum og markaðsstarfi njóta ríkulegra opinberra styrkja. Norskur sjávarútvegur skapar rúmlega tvöfalt fleiri störf í Evrópusambandslöndum en í Noregi. Það er varla eftirsóknarvert fyrir íslenskan efnahag. Íslenska kerfið skapar verðmæti – á Íslandi Íslenska kerfið er hugsað sem ein heild svo hægt sé að skapa sem mest verðmæti í veiðum og vinnslu, með fullnýtingu, nýsköpun og markaðssetningu. Verðið er ákveðið með aðkomu Verðlagsstofu skiptaverðs sem er opinber stofnun sem hefur eftirlit með því að verðmætum sé rétt skipt og milli sjávarútvegsfyrirtækja og sjómanna. Þar hefur Verðlagsstofa ríkar rannsóknarheimildir. Þá gilda aukinheldur skýr ákvæði tekjuskattslaga um milliverðlagningu í viðskiptum tengdra aðila. Eftir öllu þessu er eðli máls samkvæmt farið. Villandi fullyrðingar um leiðréttingu eru rangar. Fyrirkomulag viðskipta á milli skips og vinnslu er þekkt, öllum ljóst, og miðar að því að skapa sem mest verðmæti sem seitla um allt samfélagið. Þetta er matvælaráðherra vel kunnugt um. Árangurinn af fyrirkomulaginu er sá að íslenskur þorskur er nær allur unninn á Íslandi. Hér skapast þúsundir starfa í kringum greinina og tækifærin til að búa til enn frekari verðmæti eru endalaus. Þar nægir að nefna Marel, Kerecis, ótal tækni- og þjónustuaðila og alla þá nýsköpun sem byggist á aukaafurðum tengdum fiskvinnslu. Tæplega 90 milljarða skattspor sjávarútvegsins árið 2023 grundvallast á þessu fyrirkomulagi, ekki bara fiskveiðunum. Með því að tvöfalda veiðigjald er augljóst að keðjan mun sums staðar slitna því vinnslurnar ráða ekki við verðhækkun á hráefni. Ef fiskurinn er unninn erlendis verður Ísland af miklum verðmætum í formi beinna starfa, afleiddra starfa og skatttekna, auk þess sem grundvöllurinn fyrir nýsköpun veikist mjög. Þetta hefur þegar gerst í Noregi. Áðurnefnd auglýsing dró einmitt fram þessa staðreynd og var ætlað að vekja umræðu um hvort þetta væri skynsamleg leið að fara. Norska leiðin mun hafa áhrif - á landsbyggðinni og í öllu samfélaginu Atvinnuvegaráðherra hefur orðið tíðrætt um að greinin sem heild standi vel og sé því aflögufær. Þar má í fyrsta lagi nefna að arðsemi í sjávarútvegi er rétt í meðallagi miðað við aðrar stórar atvinnugreinar. Þá er staða fyrirtækja æði misjöfn. Þrjú stór sjávarútvegsfyrirtæki eru á hlutabréfamarkaði og nú þegar sjást afleiðingar vegna boðaðrar tvöföldunar á veiðigjaldi. Þetta skiptir máli fyrir almenning því lífeyrissjóðir eiga stóra hluti í þeim félögum fyrir utan hlutabréfaeign einstaklinga. Þetta hefur því strax áhrif á mjög marga. Áhrif á landsbyggðina verða hins vegar mun sýnilegri. Fyrirtæki sem greiða veiðigjald en teljast ekki í hópi þeirra stærstu telja hátt í hundrað. Þau eru öll á landsbyggðinni og eru grunnstoð í hagkerfi sjávarbyggða. Sum þeirra munu ekki þola hækkunina, það verða sameiningar, önnur munu þurfa að draga saman seglin. Loksins erum við að tala um kerfið í heild Það er skiljanlegt að mörgum verði hverft við að sjá tvo Norðmenn furða sig á því hvers vegna íslensk stjórnvöld vilji fara þá leið sem Norðmenn hafa farið. Norskir sérfræðingar hafa í mörg ár talað fyrir því að kerfinu verði breytt svo að vinnslan haldist í landi með þeirri beinu og óbeinu verðmætasköpun sem henni fylgir. Margir þeirra hafa einmitt bent á Ísland sem fyrirmynd. Það hefur reynst nánast ómögulegt að eiga samtal við stjórnvöld um þetta. Því miður mun engin gleði fylgja því að benda á afleiðingarnar síðar meir og minna á að við þeim var varað. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Breytingar á veiðigjöldum Mest lesið Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Auglýsingar SFS um tvöföldun á veiðigjaldi hafa strokið sumum öfugt. Atvinnuvegaráðherra sagðist í viðtali við RÚV á miðvikudaginn ekki skilja auglýsinguna og að ekkert sé í frumvarpi um tvöföldun á veiðigjaldi sem komi í veg fyrir áframhaldandi verðmætasköpun í sjávarútvegi. Hún segir stjórnvöld alls ekki vera að fara neina norska leið. Því er rétt að fara lauslega yfir hvað felst í norsku leiðinni, sem stjórnvöld eru sannanlega að leggja grunn að, og af hverju hún mun draga úr verðmætasköpun. Norska leiðin hefur gefist vel – en ekki í Noregi Gagnrýni á auglýsingu SFS hefur ekki snúið að innihaldi hennar, heldur leikaravali, eins undarlega og það kann að hljóma. Það er miður, þar sem nær ómögulegt hefur reynst að fá stjórnvöld til að ræða efni máls, aðferðafræði skattheimtunnar og afleiðingarnar af tvöföldun hennar. Auglýsingunni var ætlað að varpa ljósi á að norskur veruleiki er ekki vænlegur fyrir íslenskan sjávarútveg eða þjóðarhag. Norska kerfið er gjörólíkt því íslenska. Rekstur fiskvinnslu stendur ekki undir sér og verðmætasköpun í fullvinnslu á fiski er vandfundin. Íslenskur sjávarútvegur er sjálfbær og ein helsta stoð efnahagslegrar velsældar á Íslandi. Það er ekki síst vegna öflugrar fiskvinnslu – fullvinnslu afurða hér heima. Það er þess vegna vandséð að aukin verðmætasköpun verði á Íslandi ef feta á norsku leiðina og í raun má fullyrða að við sem þjóð höfum ekki efni á að fara hana. Hún er með öðrum orðum efnahagslega óskynsamleg. Norskur fiskur er seldur hæstbjóðanda og hafnar æði oft í vinnslum í löndum þar sem launakostnaður er brot af því sem hann er á Íslandi og fjárfestingar í tækjum og markaðsstarfi njóta ríkulegra opinberra styrkja. Norskur sjávarútvegur skapar rúmlega tvöfalt fleiri störf í Evrópusambandslöndum en í Noregi. Það er varla eftirsóknarvert fyrir íslenskan efnahag. Íslenska kerfið skapar verðmæti – á Íslandi Íslenska kerfið er hugsað sem ein heild svo hægt sé að skapa sem mest verðmæti í veiðum og vinnslu, með fullnýtingu, nýsköpun og markaðssetningu. Verðið er ákveðið með aðkomu Verðlagsstofu skiptaverðs sem er opinber stofnun sem hefur eftirlit með því að verðmætum sé rétt skipt og milli sjávarútvegsfyrirtækja og sjómanna. Þar hefur Verðlagsstofa ríkar rannsóknarheimildir. Þá gilda aukinheldur skýr ákvæði tekjuskattslaga um milliverðlagningu í viðskiptum tengdra aðila. Eftir öllu þessu er eðli máls samkvæmt farið. Villandi fullyrðingar um leiðréttingu eru rangar. Fyrirkomulag viðskipta á milli skips og vinnslu er þekkt, öllum ljóst, og miðar að því að skapa sem mest verðmæti sem seitla um allt samfélagið. Þetta er matvælaráðherra vel kunnugt um. Árangurinn af fyrirkomulaginu er sá að íslenskur þorskur er nær allur unninn á Íslandi. Hér skapast þúsundir starfa í kringum greinina og tækifærin til að búa til enn frekari verðmæti eru endalaus. Þar nægir að nefna Marel, Kerecis, ótal tækni- og þjónustuaðila og alla þá nýsköpun sem byggist á aukaafurðum tengdum fiskvinnslu. Tæplega 90 milljarða skattspor sjávarútvegsins árið 2023 grundvallast á þessu fyrirkomulagi, ekki bara fiskveiðunum. Með því að tvöfalda veiðigjald er augljóst að keðjan mun sums staðar slitna því vinnslurnar ráða ekki við verðhækkun á hráefni. Ef fiskurinn er unninn erlendis verður Ísland af miklum verðmætum í formi beinna starfa, afleiddra starfa og skatttekna, auk þess sem grundvöllurinn fyrir nýsköpun veikist mjög. Þetta hefur þegar gerst í Noregi. Áðurnefnd auglýsing dró einmitt fram þessa staðreynd og var ætlað að vekja umræðu um hvort þetta væri skynsamleg leið að fara. Norska leiðin mun hafa áhrif - á landsbyggðinni og í öllu samfélaginu Atvinnuvegaráðherra hefur orðið tíðrætt um að greinin sem heild standi vel og sé því aflögufær. Þar má í fyrsta lagi nefna að arðsemi í sjávarútvegi er rétt í meðallagi miðað við aðrar stórar atvinnugreinar. Þá er staða fyrirtækja æði misjöfn. Þrjú stór sjávarútvegsfyrirtæki eru á hlutabréfamarkaði og nú þegar sjást afleiðingar vegna boðaðrar tvöföldunar á veiðigjaldi. Þetta skiptir máli fyrir almenning því lífeyrissjóðir eiga stóra hluti í þeim félögum fyrir utan hlutabréfaeign einstaklinga. Þetta hefur því strax áhrif á mjög marga. Áhrif á landsbyggðina verða hins vegar mun sýnilegri. Fyrirtæki sem greiða veiðigjald en teljast ekki í hópi þeirra stærstu telja hátt í hundrað. Þau eru öll á landsbyggðinni og eru grunnstoð í hagkerfi sjávarbyggða. Sum þeirra munu ekki þola hækkunina, það verða sameiningar, önnur munu þurfa að draga saman seglin. Loksins erum við að tala um kerfið í heild Það er skiljanlegt að mörgum verði hverft við að sjá tvo Norðmenn furða sig á því hvers vegna íslensk stjórnvöld vilji fara þá leið sem Norðmenn hafa farið. Norskir sérfræðingar hafa í mörg ár talað fyrir því að kerfinu verði breytt svo að vinnslan haldist í landi með þeirri beinu og óbeinu verðmætasköpun sem henni fylgir. Margir þeirra hafa einmitt bent á Ísland sem fyrirmynd. Það hefur reynst nánast ómögulegt að eiga samtal við stjórnvöld um þetta. Því miður mun engin gleði fylgja því að benda á afleiðingarnar síðar meir og minna á að við þeim var varað. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun