Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar 8. júní 2025 22:00 Það var bæði sárt og sláandi að lesa nýjustu fréttir af því að ríkisstjórnin hafi ákveðið að hætta við þegar tryggða fjármögnun til að stækka fjóra íslenska verk- og starfsnámskóla. Þetta átti að vera raunverulegt framfaraskref en nú hefur verið stigið á bremsuna og í raun bakkað enn á ný. Samningar höfðu verið undirritaðir, sveitarfélögin tilbúin, allt í farvegi en nú á ekkert að verða af þessu. Þrátt fyrir mikla eftirspurn og skort á iðnmenntuðu fólki þetta eru ekki bara vonbrigði þetta er skýr áminning að lausnin kemur ekki ofan frá. 1. Verkmenntaskólar sem frímerki – staðan er alvarlegStaðan sem blasir við í verkmenntun á Íslandi árið 2025 er grafalvarleg. Skólar eru yfirfullir, aðstaðan niðurnídd og húsnæði sem var ætlað tímabundið fyrir 30–40 árum er enn í notkun með lítilli sem engri viðhalds- eða framtíðarsýn. Fjölbrautaskólinn í Breiðholti var reistur 1975 viðbót sem átti að rísa 10 árum síðar hefur aldrei verið byggð.Iðnskólinn í Reykjavík hefur misst helminginn af sinni aðstöðu.Á Ísafirði átti að rísa 1.000 fermetra nýbygging sem nú hefur verið skorin niður í 600 fermetra og krafist er sérstakrar þarfagreiningar á hverjum einasta fermetra. Þetta er eins og að láta skurðlækni skila inn rökstuðningi fyrir hverju skurðarhnífsblaði á meðan aðrir fá heilt sjúkrahús án spurninga. 2. Við köllum þetta smíðar en þetta er bara föndurSem fyrrum smíðakennari á grunnskólastigi veit ég að þetta vandamál byrjar miklu fyrr en í framhaldsskóla. Það er meira en 40 ár síðan smíðar og önnur verkleg kennsla var sinnt af fagfólki með almennilega aðstöðu í flestum grunnskólum landsins.Í dag er „smíðakennsla“ oft lítið annað en föndur í afgangsrými. Það vantar bæði tæki og aðstöðu en fyrst og fremst virðingu fyrir greininni.Skólastjórar og kennarar vilja gera betur. En þeir fá hvorki stuðning né fjármuni áherslan er öll á bóknám verkmenntun hefur orðið jaðarsett innan menntakerfisins. 3. Einu sinni var þetta sjálfsagt nú er það orðin baráttaÞað gleymist að þetta var áður hluti af eðlilegu samfélagslífi einu sinni voru iðnskólar og verkleg aðstaða í nær hverju einasta bæjarfélagi á landinu.Það þótti sjálfsagt að ungt fólk lærði að byggja, rafvæða, smíða og lagfæra. Skólar voru hluti af samfélaginu og samfélagið hluti af skólunum þetta var ekki flókið.Í dag er þetta flækt, tafið og kæft af kerfinu. Það þarf þarfagreiningar, langa ferla, samþykktir og endalausa endurskoðun. Hver fermetri þarf réttlætingu eins og þetta séu byggingar sem þjóðin geti ekki staðið undir.Það er algjörlega fráleitt við höfum flækt þetta en þetta er ekkert flókið það þarf bara vilja. 4. Lausnin kemur ekki frá ríkinu hún kemur frá okkurVið verðum að horfast í augu við staðreyndir ríkið ætlar sér ekki að byggja þessa skóla, það ætlar sér ekki að endurreisa verkmenntun. Það hefur haft fjóra áratugi til þess og ekki staðið við loforðin.Þess vegna þarf að hreyfa við öðrum öflum. Við þurfum að kalla til sveitarfélög, atvinnulífið, sjóði, einkaaðila, foreldra og þá sem bera raunverulegan hug til iðnmenntunar. Við þurfum nýtt samstarf, nýja hugsun og nýja leið.Við getum ekki byggt undir atvinnulífið með tómum loforðum. Við getum ekki haldið áfram að horfa upp á ungmenni sem vilja vinna með höndunum en fá engin tæki til þess. Við verðum að gera þetta sjálf. 5. Þetta er síðasta viðvöruninVið erum ekki að krefjast óraunhæfra hluta. Við erum að biðja um það allra einfaldasta að unga fólkið okkar fái að mennta sig í greinum sem halda samfélaginu gangandi að það fái húsnæði, tæki og kennslu. Ef við gerum ekkert núna, þá gerist ekkert þetta er síðasta viðvörunin. Við getum ekki treyst á ríkisstjórn sem hliðrar fjárlögum í sífellu við getum ekki lagt framtíð iðnnáms í hendur kerfis sem hefur hafnað því í fjóra áratugi. Ef við gerum þetta ekki þá verður það ekki gert. Þess vegna er kominn tími til að hætta að spyrja stjórnvöld hvað þau ætli að gera og byrja að spyrja hvert annað hvað ætlum við að gera? Við verðum að byggja þessa framtíð sjálf með okkar eigin höndum við verðum að byrja í dag. Höfundur er húsasmiður og kennari Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Það var bæði sárt og sláandi að lesa nýjustu fréttir af því að ríkisstjórnin hafi ákveðið að hætta við þegar tryggða fjármögnun til að stækka fjóra íslenska verk- og starfsnámskóla. Þetta átti að vera raunverulegt framfaraskref en nú hefur verið stigið á bremsuna og í raun bakkað enn á ný. Samningar höfðu verið undirritaðir, sveitarfélögin tilbúin, allt í farvegi en nú á ekkert að verða af þessu. Þrátt fyrir mikla eftirspurn og skort á iðnmenntuðu fólki þetta eru ekki bara vonbrigði þetta er skýr áminning að lausnin kemur ekki ofan frá. 1. Verkmenntaskólar sem frímerki – staðan er alvarlegStaðan sem blasir við í verkmenntun á Íslandi árið 2025 er grafalvarleg. Skólar eru yfirfullir, aðstaðan niðurnídd og húsnæði sem var ætlað tímabundið fyrir 30–40 árum er enn í notkun með lítilli sem engri viðhalds- eða framtíðarsýn. Fjölbrautaskólinn í Breiðholti var reistur 1975 viðbót sem átti að rísa 10 árum síðar hefur aldrei verið byggð.Iðnskólinn í Reykjavík hefur misst helminginn af sinni aðstöðu.Á Ísafirði átti að rísa 1.000 fermetra nýbygging sem nú hefur verið skorin niður í 600 fermetra og krafist er sérstakrar þarfagreiningar á hverjum einasta fermetra. Þetta er eins og að láta skurðlækni skila inn rökstuðningi fyrir hverju skurðarhnífsblaði á meðan aðrir fá heilt sjúkrahús án spurninga. 2. Við köllum þetta smíðar en þetta er bara föndurSem fyrrum smíðakennari á grunnskólastigi veit ég að þetta vandamál byrjar miklu fyrr en í framhaldsskóla. Það er meira en 40 ár síðan smíðar og önnur verkleg kennsla var sinnt af fagfólki með almennilega aðstöðu í flestum grunnskólum landsins.Í dag er „smíðakennsla“ oft lítið annað en föndur í afgangsrými. Það vantar bæði tæki og aðstöðu en fyrst og fremst virðingu fyrir greininni.Skólastjórar og kennarar vilja gera betur. En þeir fá hvorki stuðning né fjármuni áherslan er öll á bóknám verkmenntun hefur orðið jaðarsett innan menntakerfisins. 3. Einu sinni var þetta sjálfsagt nú er það orðin baráttaÞað gleymist að þetta var áður hluti af eðlilegu samfélagslífi einu sinni voru iðnskólar og verkleg aðstaða í nær hverju einasta bæjarfélagi á landinu.Það þótti sjálfsagt að ungt fólk lærði að byggja, rafvæða, smíða og lagfæra. Skólar voru hluti af samfélaginu og samfélagið hluti af skólunum þetta var ekki flókið.Í dag er þetta flækt, tafið og kæft af kerfinu. Það þarf þarfagreiningar, langa ferla, samþykktir og endalausa endurskoðun. Hver fermetri þarf réttlætingu eins og þetta séu byggingar sem þjóðin geti ekki staðið undir.Það er algjörlega fráleitt við höfum flækt þetta en þetta er ekkert flókið það þarf bara vilja. 4. Lausnin kemur ekki frá ríkinu hún kemur frá okkurVið verðum að horfast í augu við staðreyndir ríkið ætlar sér ekki að byggja þessa skóla, það ætlar sér ekki að endurreisa verkmenntun. Það hefur haft fjóra áratugi til þess og ekki staðið við loforðin.Þess vegna þarf að hreyfa við öðrum öflum. Við þurfum að kalla til sveitarfélög, atvinnulífið, sjóði, einkaaðila, foreldra og þá sem bera raunverulegan hug til iðnmenntunar. Við þurfum nýtt samstarf, nýja hugsun og nýja leið.Við getum ekki byggt undir atvinnulífið með tómum loforðum. Við getum ekki haldið áfram að horfa upp á ungmenni sem vilja vinna með höndunum en fá engin tæki til þess. Við verðum að gera þetta sjálf. 5. Þetta er síðasta viðvöruninVið erum ekki að krefjast óraunhæfra hluta. Við erum að biðja um það allra einfaldasta að unga fólkið okkar fái að mennta sig í greinum sem halda samfélaginu gangandi að það fái húsnæði, tæki og kennslu. Ef við gerum ekkert núna, þá gerist ekkert þetta er síðasta viðvörunin. Við getum ekki treyst á ríkisstjórn sem hliðrar fjárlögum í sífellu við getum ekki lagt framtíð iðnnáms í hendur kerfis sem hefur hafnað því í fjóra áratugi. Ef við gerum þetta ekki þá verður það ekki gert. Þess vegna er kominn tími til að hætta að spyrja stjórnvöld hvað þau ætli að gera og byrja að spyrja hvert annað hvað ætlum við að gera? Við verðum að byggja þessa framtíð sjálf með okkar eigin höndum við verðum að byrja í dag. Höfundur er húsasmiður og kennari
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun