Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar 10. júlí 2025 17:33 Það er mikil ólga í heimsmálunum og pólitíkinni, bæði hér heima og erlendis. Við sjáum algera umpólun í samfélögum og skýr merki eru um að fólk sé orðið þreytt á umburðarlyndi. Margir upplifa að það umburðarlyndi sem vestræn samfélög hafa sýnt í garð ýmissa minnihlutahópa hafi verið misnotað og sé farið að snúast upp í andhverfu sína. Afstaða til flóttafólks, innflytjenda, samkynhneigðra og annarra minnihlutahópa er orðin neikvæðari en nokkru sinni fyrr. Við höfum fjarlægst grunngildi okkar sem samfélag. Atriði eins og tenging við Kristna trú og uppbyggileg fjölskyldugildi hafa horfið úr okkar samfélagi í nafni umburðarlyndis, sem margir eru alls ekki sáttir við. Öll samfélög hafa ákveðin þolmörk og þegar á þau þolmörk reynir getur orðið afturhvarf í réttindabaráttu og gott dæmi um það er baráttan fyrir réttindum samkynhneigðra. Undanfarin ár hefur sú barátta snúist meira um réttindabaráttu annarra samfélagshópa sem að mínu mati á ekkert skylt við kynhneigð, eins og blæti og BDSM sem snýr meira að kynlífi einstaklinga frekar en kynhneigð. Sums staðar virðast fjarlæg málefni hafa hengt vagn sinn aftan í þessa baráttu eins og t.d. málefni Palestínu. Ég tel að slíkt eigi ekkert erindi með réttindabaráttu samkynhneigðra og er í reynd algjörlega til þess fallið að auka á ranghugmyndir í samfélaginu um samkynhneigð. Þessi samþætting sem hefur átt sér stað í réttindabaráttu samkynhneigðra og annarra hópa hefur leitt af sér bakslag í viðhorfi samfélagsins til sjálfsagðra réttinda. Aukinn þrýstingur um frelsi og viðurkenningu fyrir réttindum í síauknum mæli á sviðum sem hafa ekkert með kynhneigð að gera, hefur orðið til þess að fólki þykir nóg um. Hér hlýtur þetta að snúast um jafnvægi og að skilja að hver og einn einstaklingur á að geta gert það sem honum finnst rétt, svo lengi sem það skaðar ekki aðra. Við sem þekkjum réttindabaráttu verðum að átta okkur á að það er ekki endalaust hægt að ganga á grunngildi annarra án málamiðlana. Við sjáum þetta einnig í innflytjendamálum. Samfélög sem heimila óhindraðan aðgang innflytjenda og flóttamanna án kröfu um aðlögun að samfélaginu eru komin í öngstræti og þar hefur t.a.m. ofbeldi aukist. Jafnvægi er alltaf lykilinn í þessu. Hér á Íslandi er hlutfall innflytjenda miðað við höfðatölu með því hærra sem þekkist í Evrópu og það er mikið á litla þjóð lagt í þeim efnum. Er hér verið að vísa til mannúðar en það er til lítils ef stórum hluta þjóðarinnar finnst það vera gert á sinn kostnað. Slíkt ástand hjálpar engum og þá sérstaklega ekki þeim sem eru í leit að betra lífi. Það er ekki hægt að ætlast til að þjóðfélag eins og okkar sé tilbúið að fara í breytingar vegna þess að fámennir hópar kalli eftir því eða að það sé talið eðlilegt vegna stjórnmála- eða trúarskoðana þeirra. Hér þarf jafnvægi. Nýlegt dæmi er hvernig borginni er stjórnað af hópi stjórnmálamanna sem horfa til þess að við sem búum í samfélagi óblíðrar veðráttu og mikilla vegalengda eigum að tileinka okkur bíllausan lífsstíl. Ein birtingarmynd þess er sú að nýbyggingar eru annað hvort byggðar með engum bílastæðum eða það fáum að það er bara brotabrot af íbúum sem getur eignast bílastæði því þau eru fyrir vikið svo dýr. Allt þetta tal um þéttingu byggðar og borgalínu hefur í rauninni bara aukið kostnað þannig að í reynd eru það þau efnaminni sem lúta í lægri haldi í öllu bullinu. Hrokinn er svo mikill ofan á allt að þegar talað er fyrir málamiðlun í þessum efnum þá er borgurunum gefið langt nef og svarað með yfirlæti. Allt í nafni breytinga til hins betra. Á sama tíma eru stjórnvöld í öflugasta ríki heims, Bandaríkjunum, farin að draga úr kröfum um breytingar og sýna jafnvægi í umhverfishyggju. Lítil þjóð eins og Ísland má sín lítils þegar stærri þjóðir eru ekki á sama báti. Þá virðast stjórnvöld líka vera algjörlega úr takti við stóran hluta þjóðarinnar þegar kemur að áherslum í málaflokkum eins og heilbrigðismálum. Áherslur stjórnvalda í þeim geira eru óskiljanlegar. Útþensla í alls konar verkefni hingað og þangað eru þessari litlu þjóð ofviða og löngu kominn tími til að forgangsraðað verði raunverulega í þágu heilbrigðismála, menntamála og löggæslu. Ég skal fúslega viðurkenna það að ég hef áhyggjur af því hvert við erum að stefna og hvernig ástandið er á mörgum sviðum þessa samfélags. Við verðum að huga að okkar eigin grunngildum og varðveislu þeirra. Við erum lítil þjóð með stórt hjarta en verðum að gæta þess að fara ekki fram úr okkur í mikilmennsku. Því miður virðast margir stjórnmálamenn ekki átta sig á þessu. Höfundur er hæstaréttarlögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sævar Þór Jónsson Mannréttindi Jafnréttismál Borgarstjórn Heilbrigðismál Hinsegin Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Það er mikil ólga í heimsmálunum og pólitíkinni, bæði hér heima og erlendis. Við sjáum algera umpólun í samfélögum og skýr merki eru um að fólk sé orðið þreytt á umburðarlyndi. Margir upplifa að það umburðarlyndi sem vestræn samfélög hafa sýnt í garð ýmissa minnihlutahópa hafi verið misnotað og sé farið að snúast upp í andhverfu sína. Afstaða til flóttafólks, innflytjenda, samkynhneigðra og annarra minnihlutahópa er orðin neikvæðari en nokkru sinni fyrr. Við höfum fjarlægst grunngildi okkar sem samfélag. Atriði eins og tenging við Kristna trú og uppbyggileg fjölskyldugildi hafa horfið úr okkar samfélagi í nafni umburðarlyndis, sem margir eru alls ekki sáttir við. Öll samfélög hafa ákveðin þolmörk og þegar á þau þolmörk reynir getur orðið afturhvarf í réttindabaráttu og gott dæmi um það er baráttan fyrir réttindum samkynhneigðra. Undanfarin ár hefur sú barátta snúist meira um réttindabaráttu annarra samfélagshópa sem að mínu mati á ekkert skylt við kynhneigð, eins og blæti og BDSM sem snýr meira að kynlífi einstaklinga frekar en kynhneigð. Sums staðar virðast fjarlæg málefni hafa hengt vagn sinn aftan í þessa baráttu eins og t.d. málefni Palestínu. Ég tel að slíkt eigi ekkert erindi með réttindabaráttu samkynhneigðra og er í reynd algjörlega til þess fallið að auka á ranghugmyndir í samfélaginu um samkynhneigð. Þessi samþætting sem hefur átt sér stað í réttindabaráttu samkynhneigðra og annarra hópa hefur leitt af sér bakslag í viðhorfi samfélagsins til sjálfsagðra réttinda. Aukinn þrýstingur um frelsi og viðurkenningu fyrir réttindum í síauknum mæli á sviðum sem hafa ekkert með kynhneigð að gera, hefur orðið til þess að fólki þykir nóg um. Hér hlýtur þetta að snúast um jafnvægi og að skilja að hver og einn einstaklingur á að geta gert það sem honum finnst rétt, svo lengi sem það skaðar ekki aðra. Við sem þekkjum réttindabaráttu verðum að átta okkur á að það er ekki endalaust hægt að ganga á grunngildi annarra án málamiðlana. Við sjáum þetta einnig í innflytjendamálum. Samfélög sem heimila óhindraðan aðgang innflytjenda og flóttamanna án kröfu um aðlögun að samfélaginu eru komin í öngstræti og þar hefur t.a.m. ofbeldi aukist. Jafnvægi er alltaf lykilinn í þessu. Hér á Íslandi er hlutfall innflytjenda miðað við höfðatölu með því hærra sem þekkist í Evrópu og það er mikið á litla þjóð lagt í þeim efnum. Er hér verið að vísa til mannúðar en það er til lítils ef stórum hluta þjóðarinnar finnst það vera gert á sinn kostnað. Slíkt ástand hjálpar engum og þá sérstaklega ekki þeim sem eru í leit að betra lífi. Það er ekki hægt að ætlast til að þjóðfélag eins og okkar sé tilbúið að fara í breytingar vegna þess að fámennir hópar kalli eftir því eða að það sé talið eðlilegt vegna stjórnmála- eða trúarskoðana þeirra. Hér þarf jafnvægi. Nýlegt dæmi er hvernig borginni er stjórnað af hópi stjórnmálamanna sem horfa til þess að við sem búum í samfélagi óblíðrar veðráttu og mikilla vegalengda eigum að tileinka okkur bíllausan lífsstíl. Ein birtingarmynd þess er sú að nýbyggingar eru annað hvort byggðar með engum bílastæðum eða það fáum að það er bara brotabrot af íbúum sem getur eignast bílastæði því þau eru fyrir vikið svo dýr. Allt þetta tal um þéttingu byggðar og borgalínu hefur í rauninni bara aukið kostnað þannig að í reynd eru það þau efnaminni sem lúta í lægri haldi í öllu bullinu. Hrokinn er svo mikill ofan á allt að þegar talað er fyrir málamiðlun í þessum efnum þá er borgurunum gefið langt nef og svarað með yfirlæti. Allt í nafni breytinga til hins betra. Á sama tíma eru stjórnvöld í öflugasta ríki heims, Bandaríkjunum, farin að draga úr kröfum um breytingar og sýna jafnvægi í umhverfishyggju. Lítil þjóð eins og Ísland má sín lítils þegar stærri þjóðir eru ekki á sama báti. Þá virðast stjórnvöld líka vera algjörlega úr takti við stóran hluta þjóðarinnar þegar kemur að áherslum í málaflokkum eins og heilbrigðismálum. Áherslur stjórnvalda í þeim geira eru óskiljanlegar. Útþensla í alls konar verkefni hingað og þangað eru þessari litlu þjóð ofviða og löngu kominn tími til að forgangsraðað verði raunverulega í þágu heilbrigðismála, menntamála og löggæslu. Ég skal fúslega viðurkenna það að ég hef áhyggjur af því hvert við erum að stefna og hvernig ástandið er á mörgum sviðum þessa samfélags. Við verðum að huga að okkar eigin grunngildum og varðveislu þeirra. Við erum lítil þjóð með stórt hjarta en verðum að gæta þess að fara ekki fram úr okkur í mikilmennsku. Því miður virðast margir stjórnmálamenn ekki átta sig á þessu. Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun