Við lifum á tíma fasisma Una Margrét Jónsdóttir skrifar 13. ágúst 2025 08:15 Það eru engin tíðindi að fasismi ríki í Ísrael og í Rússlandi, en á undanförnum árum hefur hann ruðst fram þar um slóðir með óvenju miklum grimmdarverkum, jafnvel þjóðarmorði eins og er að gerast á Gaza. Og það sem er nýtt er það að Bandaríkin eru smám saman að breytast í fasistaríki sem minnir á Þýskaland Hitlers. Fólk af erlendum uppruna er lokað inni í fangabúðum í anda útrýmingarbúða nasista. Trump hefur komið sér upp sínum einkaher sem getur handtekið hvern sem er eftir geðþótta og án dóms og laga. Alveg frá því að Trump kom fram á sjónarsviðið hefur hann ýtt undir dýrkun á sjálfum sér og áhangendur hans tilbiðja hann á svipaðan hátt og mannfjöldinn sem réttir upp hendur í Hitlerskveðju á gömlum myndum frá Þýskalandi 4. áratugarins. Nýjasta tilskipun hans er fullkomlega í anda Hitlers: burt með heimilislaust fólk af götum Washington-borgar svo að fína fólkið þurfi ekki að sjá það. Þannig lét Hitler einmitt setja heimilislaust fólk, geðsjúklinga og fátæklinga í þúsundatali í fangabúðir árið 1938. Það er ótrúlegt að mannkynið skuli ekki hafa lært meira af hryllingi fasisma og nasisma á Hitlers-tímanum en svo að það kokgleypi nú aftur við sama boðskap. Og það er óhugnanlegt að einnig hér á Íslandi, þar sem við erum þó enn svo lánsöm að búa við lýðræði og almenn mannréttindi, eru sumir menn stórhrifnir af fasistaleiðtoganum Trump. Hverjir eru það hér sem helst hallast að fasisma? Það er nokkuð athyglisvert að það virðast einkum vera menn sem kenna sig við frelsi, svonefndir frjálshyggjumenn. Í Viðskiptamogganum sem fylgdi Morgunblaðinu 6. ágúst skrifar Ásgeir Ingvarsson grein þar sem hann spyr: „Getur það verið að „ofurlýðræði“ sé orðið að alvarlegu vandamáli á Vesturlöndum?“ Hann er, sem sagt, að vara við lýðræðinu. Í greininni segir hann að stórar framkvæmdir, eins og til dæmis virkjanir og kjarnorkuver, taki of langan tíma í vestrænum lýðræðisríkjum, því að þar sé alltof mikið af reglum og þurfi að gæta að hagsmunum „ólíklegustu hópa“. Það verst sé að þetta færi fólki, sem kærir sig ekki um tilteknar framkvæmdir, vopnin upp í hendurnar. Það megi nefnilega „kæra, kvarta og áfrýja“ og valda þannig „endalaustum töfum og ómældu tjóni“. Í löndum eins og Japan, Suður-Kóreu og Kína taki bygging kjarnorkuvera miklu styttri tíma en í vestrænum lýðræðisríkjum. Eins og sjá má gefur Ásgeir sér það að framkvæmdir eins og virkjanir og kjarnorkuver séu alltaf jákvæðar. Hagsmunir „ólíklegustu hópa“, eins og til dæmis fólks sem neytt er til að flytja frá heimilum sínum þegar virkjað er, skipta þá líklega engu máli og best að taka ekkert tillit til þeirra – svo ekki sé nú talað um mál eins og öryggi mannvirkisins eða áhrif þess á náttúru, nú eða bann við því að þrælar séu notaðir við vinnuna. Ásgeir fer út frá þessu að halda því fram að miðstýring og skrifræði þrengi æ meir að „einstaklingnum og atvinnulífinu“ í lýðræðisríkjum. Hann segir: „Á flandri mínu um heiminn hef ég oft upplifað að ég get verið frjálsari og notið miklu betri lífskjara í löndum þar sem stjórnarfarið er ekkert lýðræðislegt.“ Þar kom það, harðstjórnin heillar ef maður er í náðinni hjá harðstjóranum. Já, vafalaust getur Ásgeir „notið miklu betri lífskjara“ í löndum þar sem einræði ríkir og mannréttindi eru fótum troðin, ef hann passar sig bara að loka augunum fyrir ofsóknum á fólki sem ekki er jafn heppið og hann sjálfur. Í samræmi við það lýkur hann pistli sínum með því að segja að sumir vildu vafalaust búa í landi þar sem „pólitískt frelsi væri fótum troðið og bannað að segja nokkuð neikvætt um leiðtogastéttina, svo fremi sem sköttum væri stillt í hóf“. Með öðrum orðum: mannréttindi skipta litlu máli svo framarlega sem hinir ríku geta orðið sem ríkastir. Ekki í fyrsta skipti sem það kemur fram í málflutningi frjálshyggjumanna að eina frelsið sem þeir vilja í raun og veru berjast fyrir er frelsi hinna ríku til að græða. Annar frjálshyggjumaður sem er stórhrifinn af Donald Trump er Hannes Hólmsteinn Gissurarson. Hannes hneykslaðist á sínum tíma mikið á mannréttindabrotum kommúnista, en ekki virðist hann sjá neitt athugavert við það að Trump setji fólk án réttarhalda í fangabúðir þar sem aðstæður jafngilda pyntingum. Og ritstjórar Morgunblaðsins hafa margsinnis mært Trump í leiðurum og Reykjavíkurbréfum blaðsins. Sem betur fer á Trump ekki marga aðdáendur hér á landi, en það hefur valdið mér óhug að sjá hve margir þeir eru samt. Það hefur valdið mér enn meiri óhug að sjá hve margir Íslendingar verja þjóðarmorðið á Gaza og hvetja jafnvel til þess að allir Palestínumenn – eða allir múslimar – séu drepnir. Hvern hefði þetta fólk stutt í Þýskalandi Hitlers? Hvern hefði það stutt ef Þjóðverjar hefðu hernumið Ísland á stríðsárunum og ofsótt fólk hér á sama hátt og í öðrum löndum sem þeir náðu valdi á? Viljum við hlusta á málflutning þessara manna? Viljum við láta þá sannfæra okkur um að fasismi sé betri en lýðræði, harðstjórn betri en mannréttindi, grimmd betri en mannúð? Höfundur er rithöfundur og dagskrárgerðarmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Donald Trump Fjölmiðlar Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Það eru engin tíðindi að fasismi ríki í Ísrael og í Rússlandi, en á undanförnum árum hefur hann ruðst fram þar um slóðir með óvenju miklum grimmdarverkum, jafnvel þjóðarmorði eins og er að gerast á Gaza. Og það sem er nýtt er það að Bandaríkin eru smám saman að breytast í fasistaríki sem minnir á Þýskaland Hitlers. Fólk af erlendum uppruna er lokað inni í fangabúðum í anda útrýmingarbúða nasista. Trump hefur komið sér upp sínum einkaher sem getur handtekið hvern sem er eftir geðþótta og án dóms og laga. Alveg frá því að Trump kom fram á sjónarsviðið hefur hann ýtt undir dýrkun á sjálfum sér og áhangendur hans tilbiðja hann á svipaðan hátt og mannfjöldinn sem réttir upp hendur í Hitlerskveðju á gömlum myndum frá Þýskalandi 4. áratugarins. Nýjasta tilskipun hans er fullkomlega í anda Hitlers: burt með heimilislaust fólk af götum Washington-borgar svo að fína fólkið þurfi ekki að sjá það. Þannig lét Hitler einmitt setja heimilislaust fólk, geðsjúklinga og fátæklinga í þúsundatali í fangabúðir árið 1938. Það er ótrúlegt að mannkynið skuli ekki hafa lært meira af hryllingi fasisma og nasisma á Hitlers-tímanum en svo að það kokgleypi nú aftur við sama boðskap. Og það er óhugnanlegt að einnig hér á Íslandi, þar sem við erum þó enn svo lánsöm að búa við lýðræði og almenn mannréttindi, eru sumir menn stórhrifnir af fasistaleiðtoganum Trump. Hverjir eru það hér sem helst hallast að fasisma? Það er nokkuð athyglisvert að það virðast einkum vera menn sem kenna sig við frelsi, svonefndir frjálshyggjumenn. Í Viðskiptamogganum sem fylgdi Morgunblaðinu 6. ágúst skrifar Ásgeir Ingvarsson grein þar sem hann spyr: „Getur það verið að „ofurlýðræði“ sé orðið að alvarlegu vandamáli á Vesturlöndum?“ Hann er, sem sagt, að vara við lýðræðinu. Í greininni segir hann að stórar framkvæmdir, eins og til dæmis virkjanir og kjarnorkuver, taki of langan tíma í vestrænum lýðræðisríkjum, því að þar sé alltof mikið af reglum og þurfi að gæta að hagsmunum „ólíklegustu hópa“. Það verst sé að þetta færi fólki, sem kærir sig ekki um tilteknar framkvæmdir, vopnin upp í hendurnar. Það megi nefnilega „kæra, kvarta og áfrýja“ og valda þannig „endalaustum töfum og ómældu tjóni“. Í löndum eins og Japan, Suður-Kóreu og Kína taki bygging kjarnorkuvera miklu styttri tíma en í vestrænum lýðræðisríkjum. Eins og sjá má gefur Ásgeir sér það að framkvæmdir eins og virkjanir og kjarnorkuver séu alltaf jákvæðar. Hagsmunir „ólíklegustu hópa“, eins og til dæmis fólks sem neytt er til að flytja frá heimilum sínum þegar virkjað er, skipta þá líklega engu máli og best að taka ekkert tillit til þeirra – svo ekki sé nú talað um mál eins og öryggi mannvirkisins eða áhrif þess á náttúru, nú eða bann við því að þrælar séu notaðir við vinnuna. Ásgeir fer út frá þessu að halda því fram að miðstýring og skrifræði þrengi æ meir að „einstaklingnum og atvinnulífinu“ í lýðræðisríkjum. Hann segir: „Á flandri mínu um heiminn hef ég oft upplifað að ég get verið frjálsari og notið miklu betri lífskjara í löndum þar sem stjórnarfarið er ekkert lýðræðislegt.“ Þar kom það, harðstjórnin heillar ef maður er í náðinni hjá harðstjóranum. Já, vafalaust getur Ásgeir „notið miklu betri lífskjara“ í löndum þar sem einræði ríkir og mannréttindi eru fótum troðin, ef hann passar sig bara að loka augunum fyrir ofsóknum á fólki sem ekki er jafn heppið og hann sjálfur. Í samræmi við það lýkur hann pistli sínum með því að segja að sumir vildu vafalaust búa í landi þar sem „pólitískt frelsi væri fótum troðið og bannað að segja nokkuð neikvætt um leiðtogastéttina, svo fremi sem sköttum væri stillt í hóf“. Með öðrum orðum: mannréttindi skipta litlu máli svo framarlega sem hinir ríku geta orðið sem ríkastir. Ekki í fyrsta skipti sem það kemur fram í málflutningi frjálshyggjumanna að eina frelsið sem þeir vilja í raun og veru berjast fyrir er frelsi hinna ríku til að græða. Annar frjálshyggjumaður sem er stórhrifinn af Donald Trump er Hannes Hólmsteinn Gissurarson. Hannes hneykslaðist á sínum tíma mikið á mannréttindabrotum kommúnista, en ekki virðist hann sjá neitt athugavert við það að Trump setji fólk án réttarhalda í fangabúðir þar sem aðstæður jafngilda pyntingum. Og ritstjórar Morgunblaðsins hafa margsinnis mært Trump í leiðurum og Reykjavíkurbréfum blaðsins. Sem betur fer á Trump ekki marga aðdáendur hér á landi, en það hefur valdið mér óhug að sjá hve margir þeir eru samt. Það hefur valdið mér enn meiri óhug að sjá hve margir Íslendingar verja þjóðarmorðið á Gaza og hvetja jafnvel til þess að allir Palestínumenn – eða allir múslimar – séu drepnir. Hvern hefði þetta fólk stutt í Þýskalandi Hitlers? Hvern hefði það stutt ef Þjóðverjar hefðu hernumið Ísland á stríðsárunum og ofsótt fólk hér á sama hátt og í öðrum löndum sem þeir náðu valdi á? Viljum við hlusta á málflutning þessara manna? Viljum við láta þá sannfæra okkur um að fasismi sé betri en lýðræði, harðstjórn betri en mannréttindi, grimmd betri en mannúð? Höfundur er rithöfundur og dagskrárgerðarmaður.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun