Stjórnarandstaðan þurfi ný tæki í hendur eftir darraðardans sumarsins Elín Margrét Böðvarsdóttir skrifar 10. september 2025 08:07 Eiríkur Bergmann segir dálítið fyndið hvernig tekist er á um orðanotkun vegna 71. greinarinnar. Lýðræðisákvæði, kjarnorkuákvæði eða eitthvað allt annað? Baráttan um orðin sé partur af pólitíkinni. Vísir/Arnar Halldórsson Stjórnarandstaðan þarf að fá ný tæki í hendurnar til að geta sinnt sínu lýðræðislega hlutverki ef málþófsvopnið verður bitlaust með virkjun 71. greinar þingskapalaga sem heimilar takmörkun á ræðutíma. Þetta segir Eiríkur Bergmann stjórnmálafræðiprófessor. Þingið hafi verið komið í algjört öngstræti við afgreiðslu veiðigjaldafrumvarpsins í sumar en leiðtogar flokka þurfi nú að setjast niður og ræða hvað sé hægt að gera í staðinn, þannig sómi sé af þingstörfum. Kristrún Frostadóttir forsætisráðherra sagði í gær að hún kysi að kalla ákvæðið „lýðræðisákvæði“ og það væri í þingskaparlögum af ástæðu. Hún útilokaði ekki að því yrði beitt aftur ef þurfa þætti, en sagði það þó ekki vera útgangspunkt ríkisstjórnarinnar. Heldur vonist hún til þess að umræða verði málefnaleg. „Þetta var auðvitað gríðarlegur darraðardans hjá okkur í vor og í sumar sem endaði með beitingu þessa ákvæðis. Hvort það er kjarnorkuákvæði eða lýðræðisákvæði, það er baráttan um orðin sem er partur af pólitíkinni svo sem. Eiginlega pínu fyndið,“ sagði Eiríkur í kvöldfréttum Sýnar í gær. Bókun 35 eins og endurútgáfa af gamalli bíómynd Það sem þurfi að gerast núna að hans mati er að stjórnarandstaðan fái einhver önnur tæki í hendurnar, og tók þannig undir með Ólafi Adolfssyni, nýjum þingflokksformanni Sjálfstæðisflokksins, sem nefndi þetta einnig í viðtali í kvöldfréttum í gær. Stjórnarandstaðan þurfi önnur tæki ef málþófið verður bitlaust. „Ég held að það sé alveg hárrétt,“ segir Eiríkur. „Ef að þetta ákvæði er núna komið til að vera, eins og forystumenn ríkisstjórnarinnar og forsætisráðherra tala um. Það mun bara jafnvel reyna strax á það með bókun 35 sem að snýr aftur eins og einhver endurútgáfa af einhverri gamalli bíómynd inn á Alþingi. En þá getur vel komið til þess að málþóf fari af stað, það er fyrirséð, að það þurfi að beita þessu ákvæði. En þá erum við komin í þá stöðu að tæki stjórnarandstöðunnar eru bara of lítilfjörleg, of bitlítil, til þess að lýðræðið virki almennilega. Það þarf þá að færa þeim einhver slík tæki í hendur,“ sagði Eiríkur. Þórunn Sveinbjarnardóttir, forseti Alþingis, vakti máls á 71. greininni og aðdraganda þess að hún ákvað að beita ákvæðinu í sumar, í ávarpi sínu við þingsetningu í gær. „Sem forseti Alþingis tek ég fulla ábyrgð á beitingu 71. greinar við þær aðstæður sem ríktu í sumar,” sagði Þórunn meðal annars. „Ég er meðvituð um að sem forseti þarf ég að endurvinna traust margra í þessum sal og að því ætla ég að vinna af heilindum. Ég bið líka alla hér inni að axla sameiginlega ábyrgð á því verkefni að koma þingstörfunum í skilvirkara horf,“ sagði Þórunn einnig. Vandræðagangurinn í sumar þinginu ekki til sóma Eiríkur var spurður hvað hann læsi í þessi orð þingforseta um að hún þurfi að vinna sér aftur inn traust þingsins. „Alþingi setti bara verulega niður í vor og í sumar. Sú affara sem átti sér stað í sölum Alþingis var bara þess háttar að fólk úti um allt land það hristi bara hausinn yfir vandræðaganginum sem þar átti sér stað og þingið var komið algjörlega í öngstræti með afgreiðslu þessa máls,“ svaraði Eiríkur. Þingsköpum hafi verið breytt í tvígang fyrir nokkrum árum sem gert hafi það af verkum að það sé hvergi auðveldara af öllum ríkjum vesturlanda en á Íslandi að halda úti málþófi. Þetta þekkist ekki með sama hætti annars staðar, nema þá ef til vill í Bandaríkjunum þótt þar sé samt sem áður erfiðara að halda úti málþófi en hér á Íslandi að sögn Eiríks. Megi ekki setja punktinn hér Núna sé 71. greinin orðin virk, en það megi ekki vera endapunkturinn. „En það þýðir ekki að stoppa þar. Þá erum við búin að veikja stöðu stjórnarandstöðunnar of mikið. Það er hægt að líta til Danmerkur, þar getur þriðjungur þingmanna sett mál í þjóðaratkvæðagreiðslu, það er farið mjög sparlega með það, því að þá verða menn að standa við stóru orðin ef þeir gera eitthvað slíkt,“ nefnir Eiríkur sem dæmi. „Það eru margar leiðir til, en það þarf hins vegar að skoða þá tækið í heild, ekki bara í einhverjum bútum.“ Nú hafi orðið breyting eftir atburði sumarsins og það megi ekki vera endapunktur málsins. Því sé að hans mati ráðlegt fyrir forystufólk flokkanna á Alþingi að setjast niður og finna út úr því hvaða leiðir eru færar svo stjórnarandstaðan geti gegnt skyldu sinni, og þingstörf og afgreiðsla mála geti farið fram með eðlilegum hætti. Alþingi Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Framsóknarflokkurinn Sjálfstæðisflokkurinn Miðflokkurinn Viðreisn Samfylkingin Flokkur fólksins Mest lesið Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Innlent Létu sér andlát Hjörleifs í léttu rúmi liggja Innlent Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Erlent Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Innlent Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Innlent Lykillinn að kraftaverki að Birgir var frá Íslandi Erlent Samtök „gamalla karla“ sem sumum finnst „kúl“ Innlent Ekki sama manneskjan eftir hörmungarnar á Gasa Innlent Átján tegundir af sólarvörn teknar úr sölu í Ástralíu Erlent Magga Stína á leið til Gasa með Frelsisflotanum Innlent Fleiri fréttir Gæti stefnt í þungavigtarslag um varaformannsembættið Atvinnuþátttaka innflytjenda meiri en Íslendinga en fjárhagsstaða verri Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Framsóknarflokkurinn mælist aftur inni Áttatíu starfsmenn í biðstöðu og HM-hópur Íslands Viðreisn býður fram undir eigin merkjum í Árborg Ekið á hjólreiðamann og hann fluttur á bráðamóttöku Val á þingflokksformanni bíður betri tíma Tvö vilja byggja Fossvogsbrú en bæði yfir áætluðum kostnaði Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Ekki sama manneskjan eftir hörmungarnar á Gasa Skorar á ríkisstjórnina að fjármagna íslenskunám Eggert Benedikt settur forstjóri Hafró Samtök „gamalla karla“ sem sumum finnst „kúl“ Rafmagnslaust á Dalvík, Hrísey og nágrenni Hætt við sameiningu HA og Háskólans á Bifröst Bjóða Grindvíkingum á seiglunámskeið Fimmtungur getur ekki keypt afmælisgjafir fyrir börnin sín Reyna að bjarga starfseminni á Möltu og slæmar fregnir af makrílveiðinni Bein útsending: Loftslagsdagurinn Bein útsending: Staða launafólks á Íslandi Létu sér andlát Hjörleifs í léttu rúmi liggja Konur og háskólamenntaðir líklegri til að vilja frekari aðgerðir gegn Ísrael Bein útsending: Heilbrigðistæknilausnir og -þjónusta Biskup Íslands heimsækir Úkraínu Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Magga Stína á leið til Gasa með Frelsisflotanum Útköll vegna slagsmála Þurftu að finna lausn á uppskáldaðri hryðjuverkaárás á Íslandi Fossvogsbrúin sé álíka gáfuleg og að setja göngustíg í Reynisfjöru Sjá meira
Kristrún Frostadóttir forsætisráðherra sagði í gær að hún kysi að kalla ákvæðið „lýðræðisákvæði“ og það væri í þingskaparlögum af ástæðu. Hún útilokaði ekki að því yrði beitt aftur ef þurfa þætti, en sagði það þó ekki vera útgangspunkt ríkisstjórnarinnar. Heldur vonist hún til þess að umræða verði málefnaleg. „Þetta var auðvitað gríðarlegur darraðardans hjá okkur í vor og í sumar sem endaði með beitingu þessa ákvæðis. Hvort það er kjarnorkuákvæði eða lýðræðisákvæði, það er baráttan um orðin sem er partur af pólitíkinni svo sem. Eiginlega pínu fyndið,“ sagði Eiríkur í kvöldfréttum Sýnar í gær. Bókun 35 eins og endurútgáfa af gamalli bíómynd Það sem þurfi að gerast núna að hans mati er að stjórnarandstaðan fái einhver önnur tæki í hendurnar, og tók þannig undir með Ólafi Adolfssyni, nýjum þingflokksformanni Sjálfstæðisflokksins, sem nefndi þetta einnig í viðtali í kvöldfréttum í gær. Stjórnarandstaðan þurfi önnur tæki ef málþófið verður bitlaust. „Ég held að það sé alveg hárrétt,“ segir Eiríkur. „Ef að þetta ákvæði er núna komið til að vera, eins og forystumenn ríkisstjórnarinnar og forsætisráðherra tala um. Það mun bara jafnvel reyna strax á það með bókun 35 sem að snýr aftur eins og einhver endurútgáfa af einhverri gamalli bíómynd inn á Alþingi. En þá getur vel komið til þess að málþóf fari af stað, það er fyrirséð, að það þurfi að beita þessu ákvæði. En þá erum við komin í þá stöðu að tæki stjórnarandstöðunnar eru bara of lítilfjörleg, of bitlítil, til þess að lýðræðið virki almennilega. Það þarf þá að færa þeim einhver slík tæki í hendur,“ sagði Eiríkur. Þórunn Sveinbjarnardóttir, forseti Alþingis, vakti máls á 71. greininni og aðdraganda þess að hún ákvað að beita ákvæðinu í sumar, í ávarpi sínu við þingsetningu í gær. „Sem forseti Alþingis tek ég fulla ábyrgð á beitingu 71. greinar við þær aðstæður sem ríktu í sumar,” sagði Þórunn meðal annars. „Ég er meðvituð um að sem forseti þarf ég að endurvinna traust margra í þessum sal og að því ætla ég að vinna af heilindum. Ég bið líka alla hér inni að axla sameiginlega ábyrgð á því verkefni að koma þingstörfunum í skilvirkara horf,“ sagði Þórunn einnig. Vandræðagangurinn í sumar þinginu ekki til sóma Eiríkur var spurður hvað hann læsi í þessi orð þingforseta um að hún þurfi að vinna sér aftur inn traust þingsins. „Alþingi setti bara verulega niður í vor og í sumar. Sú affara sem átti sér stað í sölum Alþingis var bara þess háttar að fólk úti um allt land það hristi bara hausinn yfir vandræðaganginum sem þar átti sér stað og þingið var komið algjörlega í öngstræti með afgreiðslu þessa máls,“ svaraði Eiríkur. Þingsköpum hafi verið breytt í tvígang fyrir nokkrum árum sem gert hafi það af verkum að það sé hvergi auðveldara af öllum ríkjum vesturlanda en á Íslandi að halda úti málþófi. Þetta þekkist ekki með sama hætti annars staðar, nema þá ef til vill í Bandaríkjunum þótt þar sé samt sem áður erfiðara að halda úti málþófi en hér á Íslandi að sögn Eiríks. Megi ekki setja punktinn hér Núna sé 71. greinin orðin virk, en það megi ekki vera endapunkturinn. „En það þýðir ekki að stoppa þar. Þá erum við búin að veikja stöðu stjórnarandstöðunnar of mikið. Það er hægt að líta til Danmerkur, þar getur þriðjungur þingmanna sett mál í þjóðaratkvæðagreiðslu, það er farið mjög sparlega með það, því að þá verða menn að standa við stóru orðin ef þeir gera eitthvað slíkt,“ nefnir Eiríkur sem dæmi. „Það eru margar leiðir til, en það þarf hins vegar að skoða þá tækið í heild, ekki bara í einhverjum bútum.“ Nú hafi orðið breyting eftir atburði sumarsins og það megi ekki vera endapunktur málsins. Því sé að hans mati ráðlegt fyrir forystufólk flokkanna á Alþingi að setjast niður og finna út úr því hvaða leiðir eru færar svo stjórnarandstaðan geti gegnt skyldu sinni, og þingstörf og afgreiðsla mála geti farið fram með eðlilegum hætti.
Alþingi Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Framsóknarflokkurinn Sjálfstæðisflokkurinn Miðflokkurinn Viðreisn Samfylkingin Flokkur fólksins Mest lesið Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Innlent Létu sér andlát Hjörleifs í léttu rúmi liggja Innlent Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Erlent Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Innlent Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Innlent Lykillinn að kraftaverki að Birgir var frá Íslandi Erlent Samtök „gamalla karla“ sem sumum finnst „kúl“ Innlent Ekki sama manneskjan eftir hörmungarnar á Gasa Innlent Átján tegundir af sólarvörn teknar úr sölu í Ástralíu Erlent Magga Stína á leið til Gasa með Frelsisflotanum Innlent Fleiri fréttir Gæti stefnt í þungavigtarslag um varaformannsembættið Atvinnuþátttaka innflytjenda meiri en Íslendinga en fjárhagsstaða verri Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Framsóknarflokkurinn mælist aftur inni Áttatíu starfsmenn í biðstöðu og HM-hópur Íslands Viðreisn býður fram undir eigin merkjum í Árborg Ekið á hjólreiðamann og hann fluttur á bráðamóttöku Val á þingflokksformanni bíður betri tíma Tvö vilja byggja Fossvogsbrú en bæði yfir áætluðum kostnaði Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Ekki sama manneskjan eftir hörmungarnar á Gasa Skorar á ríkisstjórnina að fjármagna íslenskunám Eggert Benedikt settur forstjóri Hafró Samtök „gamalla karla“ sem sumum finnst „kúl“ Rafmagnslaust á Dalvík, Hrísey og nágrenni Hætt við sameiningu HA og Háskólans á Bifröst Bjóða Grindvíkingum á seiglunámskeið Fimmtungur getur ekki keypt afmælisgjafir fyrir börnin sín Reyna að bjarga starfseminni á Möltu og slæmar fregnir af makrílveiðinni Bein útsending: Loftslagsdagurinn Bein útsending: Staða launafólks á Íslandi Létu sér andlát Hjörleifs í léttu rúmi liggja Konur og háskólamenntaðir líklegri til að vilja frekari aðgerðir gegn Ísrael Bein útsending: Heilbrigðistæknilausnir og -þjónusta Biskup Íslands heimsækir Úkraínu Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Magga Stína á leið til Gasa með Frelsisflotanum Útköll vegna slagsmála Þurftu að finna lausn á uppskáldaðri hryðjuverkaárás á Íslandi Fossvogsbrúin sé álíka gáfuleg og að setja göngustíg í Reynisfjöru Sjá meira