Byltingin sem tókst Guðmundur Andri Thorsson skrifar 11. nóvember 2013 07:00 Hlakka til að lesa bækur þeirra Steingríms J. og Össurar. Bókarformið skapar þess háttar nálægð milli þess sem skrifar og þess sem les að þegar vel tekst til myndast sérstakt trúnaðarsamband þarna á milli. Og stjórnmálamaðurinn fær þá áheyrn hjá hinum almenna lesanda sem hann nær ekki með öðru móti.„Að kvaka satt“ Nálægð við atburði of mikil, segja sumir og aðrir benda á að hér séu stjórnmálamenn að reyna að gera hlut sinn sem bestan frammi fyrir Sögu, þeirri dyntóttu gyðju. Það má vera en rýrir í sjálfu sér ekki þessar bækur – öðru nær – þetta eru menn sem tóku þátt í tilteknum sögulegum atburðum, búa yfir ákveðinni vitneskju um það sem fór fram og hafa fullkomlega eðlilega þörf fyrir að deila henni með öðru fólki. Það er ekki þar með sagt að við sem lesum þurfum að veita einhvers konar aflausn að lestrinum loknum. En fleiri gamlir stjórnmálamenn mættu taka sér þetta til fyrirmyndar – að skrifa bók. Þannig á maður að „skrifa söguna“. Það er svo annað mál að sagnfræðingar eiga eftir að moða úr þessum heimildum þegar þeir fara að leggja mat sitt á þá viðburði sem þar segir frá. Sannleikurinn er heldur ekki einn og endanlegur. Við getum ekki bent á hann og sagt: Þarna er hann! Hann er ekki áþreifanlegur. Við getum ekki horft á hann hengdan upp á vegg af einhverjum sem sá hann og á hann. Þótt tveir plús tveir séu víst alltaf fjórir að sögn þeirra sem gerst til þeirra mála þekkja og þar með sé sennilega til algildur mælikvarði um sumt – þannig lagað – er ekki þar með sagt að öll svið tilverunnar sé hægt að skoða einungis í þeim mælikvarða og fyrirbærin séu alls staðar annaðhvort sönn eða ósönn. Sannleikurinn birtist stundum í margvíslegum ljósbrotum. Eða eins og séra Jón Prímus segir í Kristnihaldinu í einni af hinum óviðjafnanlegu samræðum þeirra Umba: „Það er gaman að hlusta á fuglana kvaka. En það væri annað en gaman ef fuglarnir væru einlægt að kvaka satt.“„Aftur á móti var annað stríð…“ Sem sagt gott. En þetta er ekki eina bókin sem nú kemur út og varðar ráðherra í síðustu ríkisstjórn. Jónína Leósdóttir hefur skrifað bók um samband sitt við Jóhönnu Sigurðardóttur og með fullri virðingu fyrir hæstvirtum samráðherrum hennar sem deila nú með okkur upplifunum sínum þá er ég ekki frá því að bók Jónínu sé í raun og veru pólitískasta bókin af þessum þremur. Hún segir söguna af því hvernig þessar tvær konur urðu hluti einhverra merkilegustu og ánægjulegustu þjóðfélagsbreytinga seinni tíma – og loks um síðir hálfnauðug táknmynd þeirra víða um lönd; tvær konur sem vildu helst bara vera í friði með sitt. Þetta er byltingarsaga: þær Jóhanna og Jónína eru hluti af byltingunni sem tókst. Þessi bylting fór fram utan sviðs hinna hefðbundnu stjórnmála. Þetta var bylting ástarinnar. Bylting einkalífsins, bylting hugarfarsins. Bylting viðhorfanna til náungans, bylting olnbogarýmisins, umburðarlyndisins og víðsýninnar, bylting kynfrelsisins, bylting hinnar heilbrigðu sjálfsmyndar þess sem elskar einstaklinga af sama kyni. Þessi bylting gerðist með hægð og án strits og hún varð vegna þrautseigju baráttufólks sem aldrei missti sjónar á markinu; hún á sínar hetjur og sína píslarvotta – karla og konur sem þorðu að bjóða almenningsálitinu byrginn og standa með sjálfum sér og sínu frammi fyrir öllum fordómstólum. Hún smaug inn í þjóðfélagið gegnum fjölskyldurnar, einstaklingana, umlukti smám saman okkur öll því að hvernig er annað hægt en að hrífast með þegar fólk elskar og þráir það eitt að fá að elska? Berst fyrir réttinum til ástarinnar? Þær Jóhanna og Jónína eru í hópi þeirra fjölmörgu sem notið hafa góðs af þessari hugarfarsbyltingu. En ekki bara þær og ekki bara samkynhneigt fólk almennt heldur hefur gjörvallt samfélagið orðið betra: þessi hugarfarsbylting hefur opnað augu fólks fyrir því að ekki er til ein og alrétt formúla fyrir lífstíl. Í bók sinni segir Jónína frá sambandi tveggja kvenna sem þróast frá því að vera pukur í einni af einangruðustu og fámennustu borgum Evrópu og til þess að þessar konur fara um heiminn, hjón í allra augsýn, og eru fjölmörgu samkynhneigðu fólki mikilvægar fyrirmyndir: verða einhverjar sjáanlegustu samkynhneigðu konur í víðri veröld. Þetta er stökk fyrir tvær hlédrægar konur sem mann næstum sundlar yfir þegar maður hugsar út í það. Auðvitað er ýmislegt sem enn þarf að laga í réttindamálum samkynhneigðra en það er ágætt að muna eftir því í öllu bölæðinu að sumt hefur tekist nokkuð vel hér. Þessi bylting tókst og hana þarf að færa á næsta stig, sem er að Íslendingar fari almennt að bera meiri virðingu fyrir ólíku lífsvali hver annars, varðandi búsetuhætti og lífsmáta og hætti að umgangast hver annan eins og systkini sem hatast. Við Íslendingar erum upp til hópa vænsta fólk sem vill náunganum vel – líka stjórnmálafólkið okkar og þingmennirnir sem við skulum endilega hætta að grýta – en eitthvað í stjórnmálakúltúr okkar er hins vegar þess eðlis að hinir neikvæðari eiginleikar virðast stundum nær allsráðandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Sjá meira
Hlakka til að lesa bækur þeirra Steingríms J. og Össurar. Bókarformið skapar þess háttar nálægð milli þess sem skrifar og þess sem les að þegar vel tekst til myndast sérstakt trúnaðarsamband þarna á milli. Og stjórnmálamaðurinn fær þá áheyrn hjá hinum almenna lesanda sem hann nær ekki með öðru móti.„Að kvaka satt“ Nálægð við atburði of mikil, segja sumir og aðrir benda á að hér séu stjórnmálamenn að reyna að gera hlut sinn sem bestan frammi fyrir Sögu, þeirri dyntóttu gyðju. Það má vera en rýrir í sjálfu sér ekki þessar bækur – öðru nær – þetta eru menn sem tóku þátt í tilteknum sögulegum atburðum, búa yfir ákveðinni vitneskju um það sem fór fram og hafa fullkomlega eðlilega þörf fyrir að deila henni með öðru fólki. Það er ekki þar með sagt að við sem lesum þurfum að veita einhvers konar aflausn að lestrinum loknum. En fleiri gamlir stjórnmálamenn mættu taka sér þetta til fyrirmyndar – að skrifa bók. Þannig á maður að „skrifa söguna“. Það er svo annað mál að sagnfræðingar eiga eftir að moða úr þessum heimildum þegar þeir fara að leggja mat sitt á þá viðburði sem þar segir frá. Sannleikurinn er heldur ekki einn og endanlegur. Við getum ekki bent á hann og sagt: Þarna er hann! Hann er ekki áþreifanlegur. Við getum ekki horft á hann hengdan upp á vegg af einhverjum sem sá hann og á hann. Þótt tveir plús tveir séu víst alltaf fjórir að sögn þeirra sem gerst til þeirra mála þekkja og þar með sé sennilega til algildur mælikvarði um sumt – þannig lagað – er ekki þar með sagt að öll svið tilverunnar sé hægt að skoða einungis í þeim mælikvarða og fyrirbærin séu alls staðar annaðhvort sönn eða ósönn. Sannleikurinn birtist stundum í margvíslegum ljósbrotum. Eða eins og séra Jón Prímus segir í Kristnihaldinu í einni af hinum óviðjafnanlegu samræðum þeirra Umba: „Það er gaman að hlusta á fuglana kvaka. En það væri annað en gaman ef fuglarnir væru einlægt að kvaka satt.“„Aftur á móti var annað stríð…“ Sem sagt gott. En þetta er ekki eina bókin sem nú kemur út og varðar ráðherra í síðustu ríkisstjórn. Jónína Leósdóttir hefur skrifað bók um samband sitt við Jóhönnu Sigurðardóttur og með fullri virðingu fyrir hæstvirtum samráðherrum hennar sem deila nú með okkur upplifunum sínum þá er ég ekki frá því að bók Jónínu sé í raun og veru pólitískasta bókin af þessum þremur. Hún segir söguna af því hvernig þessar tvær konur urðu hluti einhverra merkilegustu og ánægjulegustu þjóðfélagsbreytinga seinni tíma – og loks um síðir hálfnauðug táknmynd þeirra víða um lönd; tvær konur sem vildu helst bara vera í friði með sitt. Þetta er byltingarsaga: þær Jóhanna og Jónína eru hluti af byltingunni sem tókst. Þessi bylting fór fram utan sviðs hinna hefðbundnu stjórnmála. Þetta var bylting ástarinnar. Bylting einkalífsins, bylting hugarfarsins. Bylting viðhorfanna til náungans, bylting olnbogarýmisins, umburðarlyndisins og víðsýninnar, bylting kynfrelsisins, bylting hinnar heilbrigðu sjálfsmyndar þess sem elskar einstaklinga af sama kyni. Þessi bylting gerðist með hægð og án strits og hún varð vegna þrautseigju baráttufólks sem aldrei missti sjónar á markinu; hún á sínar hetjur og sína píslarvotta – karla og konur sem þorðu að bjóða almenningsálitinu byrginn og standa með sjálfum sér og sínu frammi fyrir öllum fordómstólum. Hún smaug inn í þjóðfélagið gegnum fjölskyldurnar, einstaklingana, umlukti smám saman okkur öll því að hvernig er annað hægt en að hrífast með þegar fólk elskar og þráir það eitt að fá að elska? Berst fyrir réttinum til ástarinnar? Þær Jóhanna og Jónína eru í hópi þeirra fjölmörgu sem notið hafa góðs af þessari hugarfarsbyltingu. En ekki bara þær og ekki bara samkynhneigt fólk almennt heldur hefur gjörvallt samfélagið orðið betra: þessi hugarfarsbylting hefur opnað augu fólks fyrir því að ekki er til ein og alrétt formúla fyrir lífstíl. Í bók sinni segir Jónína frá sambandi tveggja kvenna sem þróast frá því að vera pukur í einni af einangruðustu og fámennustu borgum Evrópu og til þess að þessar konur fara um heiminn, hjón í allra augsýn, og eru fjölmörgu samkynhneigðu fólki mikilvægar fyrirmyndir: verða einhverjar sjáanlegustu samkynhneigðu konur í víðri veröld. Þetta er stökk fyrir tvær hlédrægar konur sem mann næstum sundlar yfir þegar maður hugsar út í það. Auðvitað er ýmislegt sem enn þarf að laga í réttindamálum samkynhneigðra en það er ágætt að muna eftir því í öllu bölæðinu að sumt hefur tekist nokkuð vel hér. Þessi bylting tókst og hana þarf að færa á næsta stig, sem er að Íslendingar fari almennt að bera meiri virðingu fyrir ólíku lífsvali hver annars, varðandi búsetuhætti og lífsmáta og hætti að umgangast hver annan eins og systkini sem hatast. Við Íslendingar erum upp til hópa vænsta fólk sem vill náunganum vel – líka stjórnmálafólkið okkar og þingmennirnir sem við skulum endilega hætta að grýta – en eitthvað í stjórnmálakúltúr okkar er hins vegar þess eðlis að hinir neikvæðari eiginleikar virðast stundum nær allsráðandi.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir Skoðun