Réttlaus fósturbörn á Íslandi Sara Pálsdóttir skrifar 20. maí 2021 10:30 Mannréttindi fósturbarna á Íslandi eru fótum troðin af hálfu stjórnvalda. Þegar kemur að barnaverndarkerfinu, eru fósturbörn í reynd réttlaus og eiga sér ekki málsvara. Barnasáttmáli Sameinuðu Þjóðanna, sem hefur að geyma reglur um grundvallarmannréttindi barna, og hefur lagagildi á Íslandi, virðist hafa afar takmarkaða þýðingu innan barnaverndarkerfisins. Börn sem hafa verið svipt blóðforeldrum sínum eða blóðforeldri, iðulega vegna áfengis- og vímuefnavanda foreldrisins, eru útilokuð með öllu út úr lífi foreldra sinna og fjölskyldu, afa og ömmu, frænku og frænda, jafnvel systkina. Börnum þessum er komið fyrir hjá nýrri fjölskyldu, fósturforeldrum og fá ekki að hitta blóðfjölskyldu sína lengur. Maður getur vart ýmindað sér sársaukann sem afar og ömmur finna fyrir, þegar þau eru útilokuð út úr lífi barnabarnanna sinna vegna tímabundinna veikinda barns þeirra (blóðforeldrisins). Hvað þá börnin sjálf sem hafa engan til að gæta sinna hagsmuna eða réttinda. Barnaverndarkerfið á Íslandi er nefnilega þannig, að það er talið barni fyrir bestu, sem misst hefur foreldri sitt frá sér vegna veikinda foreldrisins, eða af öðrum ástæðum, að útiloka með öllu ekki bara foreldrið, heldur líka alla stórfjölskyldu barnsins, út úr lífi barnsins. Það er talið nauðsynlegt til að „raska ekki ró og stöðugleika barnsins í fóstrinu“. M.ö.o. meintur stöðugleiki og ró í fóstri er notuð sem réttlæting fyrir alvarlegum og kerfisbundnum mannréttindabrotum íslenska barnaverndarkerfisins á hendur saklausum börnum, sem hafa verið tekin frá foreldrum sínum og sett í varanlegt fóstur. Þessi sjónarmið eiga sér enga stoð í lögum. Venjan er sú að barn sem misst hefur foreldri sitt, t.d. vegna veikinda foreldris fær aðeins að hitta foreldrið tvisvar á ári, í tvær klukkustundir í senn, í sérstöku húsnæði barnaverndar, undir eftirliti tveggja starfsmanna barnaverndar. Jafnvel þótt um sé að ræða elskandi foreldri, sem ól barnið upp frá fæðingu, en missti tökin vegna veikinda. Tilgangur þessarar umgengni er ekki sá að varðveita tengsl milli barns og foreldris, heldur sá að barnið „þekki uppruna sinn“. Ef afar og ömmur eru svo lánsöm að fá umgengni, sem er iðulega ekki raunin, er sú umgengni eitt skipti á ári. Ár í lífi ungs barns er mjög langur tími. Vísvitandi og af ásetningi, eru öll tengsl á milli fósturbarnsins og fjölskyldu þess slitin. Svo er með öllum ráðum tryggt að viðhalda þeim tengslaslitum og markvisst komið í veg fyrir að tenglamyndum geti endurnýjast. Kerfið verður vart grimmilegra né ómannúðlegra. Í 8. og 9. gr. Barnasáttmála Sameinuðu Þjóðanna, sbr. einnig 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu og 71. gr. stjórnarskrár Íslands, er að finna reglur um hvernig umgengni fósturbarna við foreldra skuli vera háttað. Í sáttmálanum segir að ríkjum sé skylt að virða rétt barns til að viðhalda fjölskyldutengslum, án ólögmætra afskipta. Þá er skýrt kveðið á um að fósturbarn, eða barn sem hefur verið skilið frá foreldrum sínum, eigi rétt á að halda persónulegum tengslum og beinu sambandi við foreldra sína með reglubundnum hætti, enda sé það ekki andstætt hagsmunum þess. Að leyfa barni að hitta foreldri sitt einungis tvisvar á ári og við þær aðstæður sem barnavernd býður upp á getur vart talist annað en mannréttindabrot gegn fósturbörnum og fjölskyldum þeirra. Yfirlýst og opinbert markmið stjórnvalda með slíkri umgengni brýtur í bága við reglur Barnasáttmálans, Mannréttindasáttmálans og Stjórnarskrár og yfirlýst markmið þeirra reglna, sem eru einmitt það að viðhalda fjölskyldutengslum og tryggja beina og reglulega umgengni barns við foreldri sitt eða foreldra. Foreldrar og fósturbörn hafa svo engan aðgang að dómstólum þegar kemur að ákvörðun á fyrirkomulagi umgengni fósturbarna. Síkt brýtur í bága við 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu og 70. gr. stjórnarskrárinnar um rétt manna til að aðgangs að dómstólum til úrlausnar um réttindi sín og skyldur. Það eru barnaverndarnefndir og svo úrskurðarnefnd velferðarmála sem hafa alræðisvaldið hér og þessar nefndir byggja ákvarðanir sínar um umgengni fósturbarna við foreldra aldrei á reglum Barnasáttmála SÞ. Það vita allir af þessum mannréttindabrotum. Stjórnvöld, dómstólar, Umboðsmaður Barna, Umboðsmaður Alþingis, barnaverndarnefndirnar sjálfar, úrskurðarnefnd velferðarmála, en þessu er leyft að viðgangast. Þessir aðilar láta ástandið viðgangast og sársaukinn hjá börnum og fjölskyldum í landinu grær aldrei. Ég vil enda þennan pistil á að vitna í fræg orð Mahatma Gandhi: „The true mesure of any society can be found in how it treats its most vulnerable members.“ Hvers konar samfélag viljum við vera? Höfundur er lögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sara Pálsdóttir Réttindi barna Mest lesið Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Mannréttindi fósturbarna á Íslandi eru fótum troðin af hálfu stjórnvalda. Þegar kemur að barnaverndarkerfinu, eru fósturbörn í reynd réttlaus og eiga sér ekki málsvara. Barnasáttmáli Sameinuðu Þjóðanna, sem hefur að geyma reglur um grundvallarmannréttindi barna, og hefur lagagildi á Íslandi, virðist hafa afar takmarkaða þýðingu innan barnaverndarkerfisins. Börn sem hafa verið svipt blóðforeldrum sínum eða blóðforeldri, iðulega vegna áfengis- og vímuefnavanda foreldrisins, eru útilokuð með öllu út úr lífi foreldra sinna og fjölskyldu, afa og ömmu, frænku og frænda, jafnvel systkina. Börnum þessum er komið fyrir hjá nýrri fjölskyldu, fósturforeldrum og fá ekki að hitta blóðfjölskyldu sína lengur. Maður getur vart ýmindað sér sársaukann sem afar og ömmur finna fyrir, þegar þau eru útilokuð út úr lífi barnabarnanna sinna vegna tímabundinna veikinda barns þeirra (blóðforeldrisins). Hvað þá börnin sjálf sem hafa engan til að gæta sinna hagsmuna eða réttinda. Barnaverndarkerfið á Íslandi er nefnilega þannig, að það er talið barni fyrir bestu, sem misst hefur foreldri sitt frá sér vegna veikinda foreldrisins, eða af öðrum ástæðum, að útiloka með öllu ekki bara foreldrið, heldur líka alla stórfjölskyldu barnsins, út úr lífi barnsins. Það er talið nauðsynlegt til að „raska ekki ró og stöðugleika barnsins í fóstrinu“. M.ö.o. meintur stöðugleiki og ró í fóstri er notuð sem réttlæting fyrir alvarlegum og kerfisbundnum mannréttindabrotum íslenska barnaverndarkerfisins á hendur saklausum börnum, sem hafa verið tekin frá foreldrum sínum og sett í varanlegt fóstur. Þessi sjónarmið eiga sér enga stoð í lögum. Venjan er sú að barn sem misst hefur foreldri sitt, t.d. vegna veikinda foreldris fær aðeins að hitta foreldrið tvisvar á ári, í tvær klukkustundir í senn, í sérstöku húsnæði barnaverndar, undir eftirliti tveggja starfsmanna barnaverndar. Jafnvel þótt um sé að ræða elskandi foreldri, sem ól barnið upp frá fæðingu, en missti tökin vegna veikinda. Tilgangur þessarar umgengni er ekki sá að varðveita tengsl milli barns og foreldris, heldur sá að barnið „þekki uppruna sinn“. Ef afar og ömmur eru svo lánsöm að fá umgengni, sem er iðulega ekki raunin, er sú umgengni eitt skipti á ári. Ár í lífi ungs barns er mjög langur tími. Vísvitandi og af ásetningi, eru öll tengsl á milli fósturbarnsins og fjölskyldu þess slitin. Svo er með öllum ráðum tryggt að viðhalda þeim tengslaslitum og markvisst komið í veg fyrir að tenglamyndum geti endurnýjast. Kerfið verður vart grimmilegra né ómannúðlegra. Í 8. og 9. gr. Barnasáttmála Sameinuðu Þjóðanna, sbr. einnig 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu og 71. gr. stjórnarskrár Íslands, er að finna reglur um hvernig umgengni fósturbarna við foreldra skuli vera háttað. Í sáttmálanum segir að ríkjum sé skylt að virða rétt barns til að viðhalda fjölskyldutengslum, án ólögmætra afskipta. Þá er skýrt kveðið á um að fósturbarn, eða barn sem hefur verið skilið frá foreldrum sínum, eigi rétt á að halda persónulegum tengslum og beinu sambandi við foreldra sína með reglubundnum hætti, enda sé það ekki andstætt hagsmunum þess. Að leyfa barni að hitta foreldri sitt einungis tvisvar á ári og við þær aðstæður sem barnavernd býður upp á getur vart talist annað en mannréttindabrot gegn fósturbörnum og fjölskyldum þeirra. Yfirlýst og opinbert markmið stjórnvalda með slíkri umgengni brýtur í bága við reglur Barnasáttmálans, Mannréttindasáttmálans og Stjórnarskrár og yfirlýst markmið þeirra reglna, sem eru einmitt það að viðhalda fjölskyldutengslum og tryggja beina og reglulega umgengni barns við foreldri sitt eða foreldra. Foreldrar og fósturbörn hafa svo engan aðgang að dómstólum þegar kemur að ákvörðun á fyrirkomulagi umgengni fósturbarna. Síkt brýtur í bága við 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu og 70. gr. stjórnarskrárinnar um rétt manna til að aðgangs að dómstólum til úrlausnar um réttindi sín og skyldur. Það eru barnaverndarnefndir og svo úrskurðarnefnd velferðarmála sem hafa alræðisvaldið hér og þessar nefndir byggja ákvarðanir sínar um umgengni fósturbarna við foreldra aldrei á reglum Barnasáttmála SÞ. Það vita allir af þessum mannréttindabrotum. Stjórnvöld, dómstólar, Umboðsmaður Barna, Umboðsmaður Alþingis, barnaverndarnefndirnar sjálfar, úrskurðarnefnd velferðarmála, en þessu er leyft að viðgangast. Þessir aðilar láta ástandið viðgangast og sársaukinn hjá börnum og fjölskyldum í landinu grær aldrei. Ég vil enda þennan pistil á að vitna í fræg orð Mahatma Gandhi: „The true mesure of any society can be found in how it treats its most vulnerable members.“ Hvers konar samfélag viljum við vera? Höfundur er lögmaður.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar