Sigrar lýðræðisins Þröstur Friðfinnsson skrifar 6. júlí 2021 09:30 Á lokakvöldi Alþingis í sumar var lögfest breyting á sveitarstjórnarlögum er varðar íbúalágmark. Alþingi féll frá þeirri stefnu að lögfesta 1000 íbúa lágmark í sveitarfélögum. Líklega fyrst og fremst af þvi hve illa gekk að finna haldbær rök fyrir slíkri ráðstöfun. Samt létu ýmsir sig hafa það fram að samþykkt laganna og kannski lengur, að bera á borð þau fölsku rök að sameina yrði minni sveitarfélög öðrum, til að íbúar þeirra mættu fá lögboðna þjónustu. Aldrei var þó nefnt hver sú þjónusta er sem þá skortir en myndu betur fá eftir sameiningu. Sveitarstjórn Grýtubakkahrepps hefur staðið einarðlega vörð um sjálfstjórnarréttinn og lýðræði íbúa. Enda vandséð að réttur íbúa minni sveitarfélaga til lýðræðis sé veikari en annarra þegna landsins. Önnur minni sveitarfélög hafa lagst á sömu árar og sýnt að þau eru raunar mikils megnug, samstaðan varð að áhrifabylgju sem eftir var tekið. Afgreiðsla Alþingis um að íbúar skuli ávalt hafa síðasta orðið í sameiningarmálum, er því sigur fyrir lýðræðið í landinu. Það verður þó ekki hjá því komist að gagnrýna Alþingi fyrir að lögfesta mismunun sem stenst illa jafnræðisreglu. Minni sveitarfélögum verður í framtíðinni skylt að rökstyðja sinn tilverurétt með greinargerð og sýna fram á að þau geti veitt viðunandi þjónustu, en ekki hinum stærri. Þó hefur stærri sveitarfélögum í mörgum tilvikum gengið ver að fullnægja þjónustuþörfum íbúa en hinum minni, t.d. um leikskólaþjónustu. Eins hefur ekki verið hægt að sjá að fjárhagsstaða sveitarfélaga batnaði með stærð, þvert á móti. Snemmsumars fóru einnig fram tvennar íbúakosningar um sameiningar sveitarfélaga. Þingeyingar og Austur-Húnvetningar gengu til kosninga, frjálsir íbúar sex sveitarfélaga alls, án þess að hafa lögþvinganir yfir höfði sér. Í báðum tilvikum var búið að vinna vel að undirbúningi með sambærilegum hætti. Í báðum kosningunum var þátttaka góð og niðurstöður afdráttarlausar. Það má einnig hiklaust kalla það sigur lýðræðis þegar íbúar ganga vel upplýstir til kosninga um framtíð sinna samfélaga, á hvorn veginn sem niðurstöður fara. Margir hafa orðið til að óska Þingeyingum til hamingju með sína kosningu, þar sem sameining var samþykkt, þar á meðal stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga. Full ástæða er til að taka undir þær hamingjuóskir og einnig óskir um að vel gangi með myndun nýs sveitarfélags sem verði íbúum öllum til heilla. Færri hafa séð ástæðu til að óska Austur-Húnvetningum til hamingju, þar sem íbúar tveggja sveitarfélaga af fjórum felldu sameiningu. Raunar hafa íbúar Skagastrandar og Skagabyggðar jafnvel mátt sæta aðkasti fyrir að kunna ekki fótum sínum forráð. Það er þeim til skammar sem slíkt hafa látið frá sér fara. Þegar kosning um sameiningu er felld með miklum meirihluta, blasir við að íbúar sjá ekki fyrir sér þá framför sem að er stefnt með sameiningu. Sjá ekki möguleika á að þeir muni fá betri þjónustu, eða að sameiningin muni almennt verða þeirra samfélagi til framdráttar. Þetta er skýr niðurstaða, ekki síst þegar þeir meðvitað hafna í leiðinni hundruðum milljóna króna frá Jöfnunarsjóði sveitarfélaga í sameiningarframlög. Þetta er lýðræðisleg niðurstaða frjálsra kosninga og ástæða til að óska Austur-Húnvetningum til hamingju með hana ekki síður en Þingeyingum. Á síðustu áratugum hafa sveitarfélög sameinast víða um land. Því er nokkur reynsla komin á árangur. Segja má að þar sem vandamál eru fyrir er ólíklegt að sameining ein og sér leysi þau. Best ganga sameiningar ef nokkurt jafnvægi er í byggðamynstri og stöðu sveitarfélaganna. Síður ef minni sveitarfélög verða jaðarsvæði í stærri sveitarfélögum þar sem völd og fjármunir leita inn að stóru miðjunni. Það er mikill hroki og einföldun mála, að ætla að sameiningar og stækkun sveitarfélaga sé sjálfkrafa ávallt til góðs fyrir íbúana og þróun byggðar. Það ætti enginn að ætla sjálfum sér þá þekkingu að vita jafnan hvað er íbúum sveitarfélaganna fyrir bestu, betur en þeir sjálfir, hvar sem er um landið. Sérstaklega ættu stjórmálamenn að bera virðingu fyrir vitsmunum kjósenda sinna. Lýðræði er grundvöllur okkar samfélags, niðurstaða frjálsra kosninga er því sigur lýðræðisins. Fyrir því ættu allir að bera virðingu, hvort sem sú niðurstaða er mönnum að skapi sem slík, eða ekki. Höfundur er sveitarstjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þröstur Friðfinnsson Alþingi Sveitarstjórnarmál Mest lesið Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Á lokakvöldi Alþingis í sumar var lögfest breyting á sveitarstjórnarlögum er varðar íbúalágmark. Alþingi féll frá þeirri stefnu að lögfesta 1000 íbúa lágmark í sveitarfélögum. Líklega fyrst og fremst af þvi hve illa gekk að finna haldbær rök fyrir slíkri ráðstöfun. Samt létu ýmsir sig hafa það fram að samþykkt laganna og kannski lengur, að bera á borð þau fölsku rök að sameina yrði minni sveitarfélög öðrum, til að íbúar þeirra mættu fá lögboðna þjónustu. Aldrei var þó nefnt hver sú þjónusta er sem þá skortir en myndu betur fá eftir sameiningu. Sveitarstjórn Grýtubakkahrepps hefur staðið einarðlega vörð um sjálfstjórnarréttinn og lýðræði íbúa. Enda vandséð að réttur íbúa minni sveitarfélaga til lýðræðis sé veikari en annarra þegna landsins. Önnur minni sveitarfélög hafa lagst á sömu árar og sýnt að þau eru raunar mikils megnug, samstaðan varð að áhrifabylgju sem eftir var tekið. Afgreiðsla Alþingis um að íbúar skuli ávalt hafa síðasta orðið í sameiningarmálum, er því sigur fyrir lýðræðið í landinu. Það verður þó ekki hjá því komist að gagnrýna Alþingi fyrir að lögfesta mismunun sem stenst illa jafnræðisreglu. Minni sveitarfélögum verður í framtíðinni skylt að rökstyðja sinn tilverurétt með greinargerð og sýna fram á að þau geti veitt viðunandi þjónustu, en ekki hinum stærri. Þó hefur stærri sveitarfélögum í mörgum tilvikum gengið ver að fullnægja þjónustuþörfum íbúa en hinum minni, t.d. um leikskólaþjónustu. Eins hefur ekki verið hægt að sjá að fjárhagsstaða sveitarfélaga batnaði með stærð, þvert á móti. Snemmsumars fóru einnig fram tvennar íbúakosningar um sameiningar sveitarfélaga. Þingeyingar og Austur-Húnvetningar gengu til kosninga, frjálsir íbúar sex sveitarfélaga alls, án þess að hafa lögþvinganir yfir höfði sér. Í báðum tilvikum var búið að vinna vel að undirbúningi með sambærilegum hætti. Í báðum kosningunum var þátttaka góð og niðurstöður afdráttarlausar. Það má einnig hiklaust kalla það sigur lýðræðis þegar íbúar ganga vel upplýstir til kosninga um framtíð sinna samfélaga, á hvorn veginn sem niðurstöður fara. Margir hafa orðið til að óska Þingeyingum til hamingju með sína kosningu, þar sem sameining var samþykkt, þar á meðal stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga. Full ástæða er til að taka undir þær hamingjuóskir og einnig óskir um að vel gangi með myndun nýs sveitarfélags sem verði íbúum öllum til heilla. Færri hafa séð ástæðu til að óska Austur-Húnvetningum til hamingju, þar sem íbúar tveggja sveitarfélaga af fjórum felldu sameiningu. Raunar hafa íbúar Skagastrandar og Skagabyggðar jafnvel mátt sæta aðkasti fyrir að kunna ekki fótum sínum forráð. Það er þeim til skammar sem slíkt hafa látið frá sér fara. Þegar kosning um sameiningu er felld með miklum meirihluta, blasir við að íbúar sjá ekki fyrir sér þá framför sem að er stefnt með sameiningu. Sjá ekki möguleika á að þeir muni fá betri þjónustu, eða að sameiningin muni almennt verða þeirra samfélagi til framdráttar. Þetta er skýr niðurstaða, ekki síst þegar þeir meðvitað hafna í leiðinni hundruðum milljóna króna frá Jöfnunarsjóði sveitarfélaga í sameiningarframlög. Þetta er lýðræðisleg niðurstaða frjálsra kosninga og ástæða til að óska Austur-Húnvetningum til hamingju með hana ekki síður en Þingeyingum. Á síðustu áratugum hafa sveitarfélög sameinast víða um land. Því er nokkur reynsla komin á árangur. Segja má að þar sem vandamál eru fyrir er ólíklegt að sameining ein og sér leysi þau. Best ganga sameiningar ef nokkurt jafnvægi er í byggðamynstri og stöðu sveitarfélaganna. Síður ef minni sveitarfélög verða jaðarsvæði í stærri sveitarfélögum þar sem völd og fjármunir leita inn að stóru miðjunni. Það er mikill hroki og einföldun mála, að ætla að sameiningar og stækkun sveitarfélaga sé sjálfkrafa ávallt til góðs fyrir íbúana og þróun byggðar. Það ætti enginn að ætla sjálfum sér þá þekkingu að vita jafnan hvað er íbúum sveitarfélaganna fyrir bestu, betur en þeir sjálfir, hvar sem er um landið. Sérstaklega ættu stjórmálamenn að bera virðingu fyrir vitsmunum kjósenda sinna. Lýðræði er grundvöllur okkar samfélags, niðurstaða frjálsra kosninga er því sigur lýðræðisins. Fyrir því ættu allir að bera virðingu, hvort sem sú niðurstaða er mönnum að skapi sem slík, eða ekki. Höfundur er sveitarstjóri.
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar