Ísland getur klárað full orkuskipti Hörður Arnarson skrifar 19. nóvember 2021 09:30 Skýr vilji er meðal þjóða að halda því markmiði að hlýnun jarðar aukist ekki um meira en 1,5°C. Sá vilji birtist á nýlokinni COP26 loftslagsráðstefnunni í Glasgow og þeim samningi sem þjóðir undirrituðu að henni lokinni. En til þess að það markmið náist þarf losun gróðurhúsalofttegunda að helmingast fyrir árið 2030. Við sjáum þegar fram á að þurfa að vinna hraðar, grípa til nauðsynlegra aðgerða og kerfisbreytinga til þess eins að halda í við síaukna hlýnun. Með hverjum deginum sem líður verður róðurinn þyngri. Ekki er fólk á einu máli um hversu vel heppnuð loftslagsráðstefnan í Glasgow var. Það er þó ljóst að hún hefur fært mannkynið nær þeim breytingum sem nauðsynlegar eru. Margt jákvætt náðist fram, en því verður ekki neitað að samningurinn og yfirlýst framlög aðildarríkja duga ekki í núverandi mynd til að halda hlýnun við 1,5°C. Þeim mun mikilvægar er að náðst hafi samkomulag um að markmið þjóðanna verði endurskoðuð að ári á COP27 í Egyptalandi. Svo hröð sem vitundarvakning í loftslagsmálum er núna er ástæða til að ætla að veruleg breyting verði á því eina ári. Atvinnulífið í forystusæti Sú breyting blasti við í Glasgow, frá því sem var í París á sínum tíma, að nú hefur forystufólk í atvinnulífinu gert sér grein fyrir alvarleika málsins og er í raun sest við stjórnvölinn, í stað þess að láta stjórnmálafólk um allar ákvarðanir. Atvinnulífið knýr metnaðarfullar aðgerðir og breytingar, t.d. umbreytingar framleiðsluferla, aukna endurnýtingu, nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa og tæknibyltingar af ýmsum toga. Þar áttar fólk sig á að ýmis tækifæri leynast í aðgerðum gegn loftslagsbreytingum, í þeim kerfisbreytingum sem þarfar eru og þeirri nýsköpun sem þær krefjast. Þessi ákveðna afstaða atvinnulífsins vekur þá von að komið sé nægt hreyfiafl í baráttuna gegn loftslagsbreytingum. Stjórnvöld þurfa eftir sem áður að samræma aðgerðir og skapa atvinnulífinu rétta umgjörð, hvata og kröfur. Loftslagsmál eru orkumál Enginn vafi leikur á að loftslagsmál eru orkumál. Loftslagsmál snúast líka um jöfnuð, rétt eins og orkumál. Jafnt aðgengi jarðarbúa að grænni endurnýjanlegri orku er grundvöllur þess að við náum sameiginlegu taki á loftslagsmálum. Árið 2050 þarf öll orkunotkun heims að byggja á endurnýjanlegri orkuvinnslu/endurnýjanlegum auðlindum. Þrátt fyrir að orðalag varðandi minnkandi notkun jarðefnaeldsneytis hafi orðið veikara í loftslagssamningi COP26 en vonast var til hefur þó náðst fram skýr viðurkenning þess að jarðefnaeldsneyti er stærsti áhrifavaldur loftslagsbreytinga og að endalok notkunar þess munu og verða að renna upp. Það þýðir að uppbygging á endurnýjanlegum orkugjöfum og orkuskipti yfir í endurnýjanlegt rafmagn og rafeldsneyti þarf að vera gríðarlega hröð á næstu árum. Tækniþróun síðustu ára og stuðningur ríkja við uppbyggingu og þróun endurnýjanlegra orkugjafa hefur fleytt okkur áfram. Tæknin við raforkuvinnslu er orðin samkeppnishæf og jafnvel ódýrari en vinnsla rafmagns með jarðefnaeldsneyti. Það skýtur þó skökku við að enn streyma gríðarlegar fjárhæðir til niðurgreiðslu á jarðefnaeldsneyti, sem skekkir þessa samkeppnisstöðu endurnýjanlegra orkugjafa. Þá stöðu þarf að jafna. Kolefnismarkaðir Mikilvægur áfangi náðist í Glasgow með reglum um samnýtingu og markaði með kolefniseiningar. Góðir kolefnismarkaðir opna á möguleika fyrirtækja og ríkja til að verja fjármagni sínu í þær aðgerðir sem skila hvað mestum samdrætti í losun óháð landamærum. Ákall atvinnulífsins eftir skýrum leikreglum og því að loftslagsáhrif verði verðlögð, sett á kolefnisverð, hefur verið hávært í aðdraganda ráðstefnunnar og þetta mun að einhverju leiti svara því. Það mun þó koma í ljóst hvernig innleiðingu á þessum reglum verður háttað. Þangað til hafa fyrirtæki í auknum mæli tekið upp notkun innra kolefnisverðs til að taka upplýstar ákvarðanir með tilliti til loftslagsbreytinga í sinni starfsemi og er Landsvirkjun þar á meðal. Raunhæf markmið Ísland hefur lýst yfir metnaðarfullum markmiðum um kolefnishlutleysi 2040 og jarðefnaeldsneytisleysi 2050. Það er ekkert sem bendir til annars en að það sé vel raunhæft enda mikill vilji til aðgerða, hjá fyrirtækjum, nærsamfélögum og hjá stjórnvöldum. Minni losun á Íslandi skiptir auðvitað loftslagið máli en sökum stærðar má leiða að því líkur að framlag Íslands í loftslagsmálum muni fyrst og fremst felast í fordæmisgefandi aðgerðum. Ísland er nefnilega í dauðafæri til að vera fyrsta ríkið í heiminum sem er óháð jarðefnaeldsneyti og í einstakri stöðu til að klára full orkuskipti. Við eigum heimsmet í hlutfalli endurnýjanlegrar orku af frumorkunotkun (í kringum 85%) og allt rafmagn og allur hiti byggir á notkun endurnýjanlegra orkugjafa. Til viðbótar við þennan sterka grunn erum við í þeirri stöðu að hér er enginn olíu-, gas- og kolaiðnaður sem beitir sér á einn eða annan hátt gegn orkuskiptum. Ísland er því kjörið fyrir tilraunaverkefni um orkuskipti á heilu samfélagi. Sú vegferð felur í sér ýmsar áskoranir og við munum öðlast mikla reynslu og þekkingu í þeirri glímu. Full orkuskipti fela í sér að hætta alfarið að nota bensín og olíu í bílum, skipum og flugvélum. Það er risavaxið og spennandi verkefni. Ef við ætlum að vera þar í fararbroddi er eins gott að bretta upp ermar án tafar. Stjórnvöld þurfa að leggja stóru línurnar fyrir orkuskiptin en skrefin verða stigin af fyrirtækjum og einstaklingum í samstarfi við stjórnvöld. Rafvæðing bílaflotans er komin vel af stað og er dæmi um vel heppnað samspil stjórnvalda og fyrirtækja. Ekki er fýsilegt að rafvæða öll farartæki, svo sem flutningabíla, skip og flugvélar og því þarf að leita fleiri grænna orkugjafa. Framleiðsla græns eldsneytis, svo sem vetnis eða annars rafeldsneytis í formi ammóníaks, metanóls eða metans, er forsenda þess að klára orkuskipti Íslands. Öflug, endurnýjanleg raforkuvinnsla Íslands veitir okkur tækifæri til að fara hratt í prufuverkefni sem geta skilað stórum skrefum í átt að kolefnishlutleysi og jarðefnaeldsneytisleysi. Það er komið að því að velja og raungera verkefnin sem munu leiða til þess að við náum þeim árangri í loftslagsmálum sem stefnt er að og heimurinn kallar eftir. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hörður Arnarson Orkumál Landsvirkjun Loftslagsráðstefna Sameinuðu þjóðanna (COP) Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Skoðun Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Sjá meira
Skýr vilji er meðal þjóða að halda því markmiði að hlýnun jarðar aukist ekki um meira en 1,5°C. Sá vilji birtist á nýlokinni COP26 loftslagsráðstefnunni í Glasgow og þeim samningi sem þjóðir undirrituðu að henni lokinni. En til þess að það markmið náist þarf losun gróðurhúsalofttegunda að helmingast fyrir árið 2030. Við sjáum þegar fram á að þurfa að vinna hraðar, grípa til nauðsynlegra aðgerða og kerfisbreytinga til þess eins að halda í við síaukna hlýnun. Með hverjum deginum sem líður verður róðurinn þyngri. Ekki er fólk á einu máli um hversu vel heppnuð loftslagsráðstefnan í Glasgow var. Það er þó ljóst að hún hefur fært mannkynið nær þeim breytingum sem nauðsynlegar eru. Margt jákvætt náðist fram, en því verður ekki neitað að samningurinn og yfirlýst framlög aðildarríkja duga ekki í núverandi mynd til að halda hlýnun við 1,5°C. Þeim mun mikilvægar er að náðst hafi samkomulag um að markmið þjóðanna verði endurskoðuð að ári á COP27 í Egyptalandi. Svo hröð sem vitundarvakning í loftslagsmálum er núna er ástæða til að ætla að veruleg breyting verði á því eina ári. Atvinnulífið í forystusæti Sú breyting blasti við í Glasgow, frá því sem var í París á sínum tíma, að nú hefur forystufólk í atvinnulífinu gert sér grein fyrir alvarleika málsins og er í raun sest við stjórnvölinn, í stað þess að láta stjórnmálafólk um allar ákvarðanir. Atvinnulífið knýr metnaðarfullar aðgerðir og breytingar, t.d. umbreytingar framleiðsluferla, aukna endurnýtingu, nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa og tæknibyltingar af ýmsum toga. Þar áttar fólk sig á að ýmis tækifæri leynast í aðgerðum gegn loftslagsbreytingum, í þeim kerfisbreytingum sem þarfar eru og þeirri nýsköpun sem þær krefjast. Þessi ákveðna afstaða atvinnulífsins vekur þá von að komið sé nægt hreyfiafl í baráttuna gegn loftslagsbreytingum. Stjórnvöld þurfa eftir sem áður að samræma aðgerðir og skapa atvinnulífinu rétta umgjörð, hvata og kröfur. Loftslagsmál eru orkumál Enginn vafi leikur á að loftslagsmál eru orkumál. Loftslagsmál snúast líka um jöfnuð, rétt eins og orkumál. Jafnt aðgengi jarðarbúa að grænni endurnýjanlegri orku er grundvöllur þess að við náum sameiginlegu taki á loftslagsmálum. Árið 2050 þarf öll orkunotkun heims að byggja á endurnýjanlegri orkuvinnslu/endurnýjanlegum auðlindum. Þrátt fyrir að orðalag varðandi minnkandi notkun jarðefnaeldsneytis hafi orðið veikara í loftslagssamningi COP26 en vonast var til hefur þó náðst fram skýr viðurkenning þess að jarðefnaeldsneyti er stærsti áhrifavaldur loftslagsbreytinga og að endalok notkunar þess munu og verða að renna upp. Það þýðir að uppbygging á endurnýjanlegum orkugjöfum og orkuskipti yfir í endurnýjanlegt rafmagn og rafeldsneyti þarf að vera gríðarlega hröð á næstu árum. Tækniþróun síðustu ára og stuðningur ríkja við uppbyggingu og þróun endurnýjanlegra orkugjafa hefur fleytt okkur áfram. Tæknin við raforkuvinnslu er orðin samkeppnishæf og jafnvel ódýrari en vinnsla rafmagns með jarðefnaeldsneyti. Það skýtur þó skökku við að enn streyma gríðarlegar fjárhæðir til niðurgreiðslu á jarðefnaeldsneyti, sem skekkir þessa samkeppnisstöðu endurnýjanlegra orkugjafa. Þá stöðu þarf að jafna. Kolefnismarkaðir Mikilvægur áfangi náðist í Glasgow með reglum um samnýtingu og markaði með kolefniseiningar. Góðir kolefnismarkaðir opna á möguleika fyrirtækja og ríkja til að verja fjármagni sínu í þær aðgerðir sem skila hvað mestum samdrætti í losun óháð landamærum. Ákall atvinnulífsins eftir skýrum leikreglum og því að loftslagsáhrif verði verðlögð, sett á kolefnisverð, hefur verið hávært í aðdraganda ráðstefnunnar og þetta mun að einhverju leiti svara því. Það mun þó koma í ljóst hvernig innleiðingu á þessum reglum verður háttað. Þangað til hafa fyrirtæki í auknum mæli tekið upp notkun innra kolefnisverðs til að taka upplýstar ákvarðanir með tilliti til loftslagsbreytinga í sinni starfsemi og er Landsvirkjun þar á meðal. Raunhæf markmið Ísland hefur lýst yfir metnaðarfullum markmiðum um kolefnishlutleysi 2040 og jarðefnaeldsneytisleysi 2050. Það er ekkert sem bendir til annars en að það sé vel raunhæft enda mikill vilji til aðgerða, hjá fyrirtækjum, nærsamfélögum og hjá stjórnvöldum. Minni losun á Íslandi skiptir auðvitað loftslagið máli en sökum stærðar má leiða að því líkur að framlag Íslands í loftslagsmálum muni fyrst og fremst felast í fordæmisgefandi aðgerðum. Ísland er nefnilega í dauðafæri til að vera fyrsta ríkið í heiminum sem er óháð jarðefnaeldsneyti og í einstakri stöðu til að klára full orkuskipti. Við eigum heimsmet í hlutfalli endurnýjanlegrar orku af frumorkunotkun (í kringum 85%) og allt rafmagn og allur hiti byggir á notkun endurnýjanlegra orkugjafa. Til viðbótar við þennan sterka grunn erum við í þeirri stöðu að hér er enginn olíu-, gas- og kolaiðnaður sem beitir sér á einn eða annan hátt gegn orkuskiptum. Ísland er því kjörið fyrir tilraunaverkefni um orkuskipti á heilu samfélagi. Sú vegferð felur í sér ýmsar áskoranir og við munum öðlast mikla reynslu og þekkingu í þeirri glímu. Full orkuskipti fela í sér að hætta alfarið að nota bensín og olíu í bílum, skipum og flugvélum. Það er risavaxið og spennandi verkefni. Ef við ætlum að vera þar í fararbroddi er eins gott að bretta upp ermar án tafar. Stjórnvöld þurfa að leggja stóru línurnar fyrir orkuskiptin en skrefin verða stigin af fyrirtækjum og einstaklingum í samstarfi við stjórnvöld. Rafvæðing bílaflotans er komin vel af stað og er dæmi um vel heppnað samspil stjórnvalda og fyrirtækja. Ekki er fýsilegt að rafvæða öll farartæki, svo sem flutningabíla, skip og flugvélar og því þarf að leita fleiri grænna orkugjafa. Framleiðsla græns eldsneytis, svo sem vetnis eða annars rafeldsneytis í formi ammóníaks, metanóls eða metans, er forsenda þess að klára orkuskipti Íslands. Öflug, endurnýjanleg raforkuvinnsla Íslands veitir okkur tækifæri til að fara hratt í prufuverkefni sem geta skilað stórum skrefum í átt að kolefnishlutleysi og jarðefnaeldsneytisleysi. Það er komið að því að velja og raungera verkefnin sem munu leiða til þess að við náum þeim árangri í loftslagsmálum sem stefnt er að og heimurinn kallar eftir. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun