Höldum vöku okkar Fríða Thoroddsen skrifar 19. júní 2022 14:00 Á þessum degi fyrir 107 árum, nánar tiltekið þann 19. júní 1915, fengu konur, 40 ára og eldri kosningarétt til Alþingis og fimm árum síðar hlutu konur kosningarétt til jafns við karla. Þessi réttindi sem við teljum svo sjálfsögð í dag komu ekki að sjálfu sér. Fyrsta krafan um jafnan kosningarétt milli kynjanna kom fram árið 1895 frá Hinu íslenska kvenfélagi en það tók 25 ár þar til þau voru komin í hús. Rétt eins og jafn kosningaréttur kvenna og karla þykja sjálfsagður ætti það að vera jafn sjálfsagt að það ríki jafnrétti á vinnumarkaði í dag, árið 2022. En er það svo? Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan 1920. Í dag ríkir formlegt kynjajafnrétti á Íslandi sem þýðir að konur og karlar búa við lagalegt jafnrétti og á undanförnum árum hafa verið stigin stór skref til að jafna stöðu kynjanna hér á landi. Í alþjóðlegum samanburði stöndum við framarlega. Ísland hefur á síðustu árum setið á toppi lista Alþjóðaefnahagsráðsins (e. World Economic Forum) sem mælir jafnrétti kynjanna hvað varðar efnahag, pólitíska stöðu, menntun og heilbrigði. Við erum leiðandi í jafnréttismálum og í raun fyrirmynd annarra þjóða. En þrátt fyrir að margt hafi áunnist í baráttunni fyrir jöfnum launum og tækifærum kvenna og karla á atvinnumarkaði er kynbundinn launamunur enn til staðar, verðmat hinna svokölluðu ,,kvennastarfa“ er lægra en hefðbundinna ,,karlastarfa“, konur sinna frekar hlutastörfum en karlar og konur eru með mun lægri eftirlaun. Því til viðbótar, og þrátt fyrir lög um kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja og lög um jafnan rétt karla og kvenna, eru konur enn í minnihluta þeirra sem gegna valdastöðum í samfélaginu. Hlutfall kvenna í stjórnun fyrirtækja hér á landi er tæplega 27% skv. mælaborði Jafnvægisvogar FKA og hlutfall kvenkyns forstjóra/framkvæmdastjóra 23%. Einungis ein kona stýrir fyrirtæki á markaði hér á landi. Samkvæmt nýlegri úttekt Kjarnans á kynjahlutföllum í stjórnum þeirra sjóða og fyrirtækja sem stjórna fjárhagslegum verðmætum eru konur ekki áberandi. Af 104 æðstu stjórnendum viðskiptabanka, sparisjóða, lífeyrissjóða, skráðra félaga, óskráðra tryggingafélaga, lánafyrirtækja, verðbréfafyrirtækja og -miðlana, verðbréfasjóða, sérhæfðra sjóða, orkufyrirtækja, rafeyrisfyrirtækja, greiðslustofnana, Kauphallar og lánasjóða eru aðeins tæplega 13% konur. Þessar upplýsingar, að um 87% æðstu stjórnenda í viðskipalífinu séu karlar, eru sláandi enda ljóst að enginn skortur er á hæfum konum á vinnumarkaðnum. Þess ber að geta að menntunarstig kvenna á Íslandi og atvinnuþátttaka er meðal þess sem mest gerist á meðal OECD-ríkjanna. Hvað veldur og hvað er til ráða? Hvar eigum við að byrja? Það virðist ekki vera nóg að ná réttindum – lagalegum réttindum - heldur þarf að standa vörð um þau á hverjum tíma og nú sjáum við að bakslag hefur orðið í jafnréttisbarráttunni á alþjóðlegum vettvangi. Nýlegt dæmi um það er hvernig vegið er að sjálfsákvörðunarrétti kvenna í Bandaríkjunum, þessu öfluga vestræna ríki. Þar ríkir ótti meðal margra um ákvörðun meirihluta Hæstaréttar í málinu Dobbs gegn Jackson Women's Health Organization, en uppkasti af hugsanlegum dómi réttarins var lekið til fjölmiðla nýlega. Þar kom fram að dómurinn hyggst fella Roe gegn Wade úr gildi, dóminn sem tryggði konum stjórnarskrárvarinn rétt til þungunarrofs í öllum ríkjum Bandaríkjanna árið 1973. Þar með verða konur sviptar rétti sínum til líkamlegs sjálfræðis og þeirra stjórnarskrárvörðu réttinda sem þær hafa reitt sig á í hálfa öld. Slíkt myndi hafa gríðarleg áhrif á líf og heilsu fjölda ungra kvenna, ekki síst þeirra sem hvorki hafa tök á því að taka sér frí frá vinnu til að ferðast um langan veg né fjármuni til að greiða fyrir þungunarrof. Við verðum því að halda vöku okkar því margt bendir til þess að við séum að fara inn í viðsjárverða tíma. VR stefnir markvisst að jafnrétti á vinnumarkaði óháð aldri, kyni, kynhneigð, þjóðerni, litarafti, trú eða stjórnmálaskoðunum. Við vitum að fjölbreytni í hópi starfsfólks hefur jákvæð áhrif á starfsemi og afkomu fyrirtækja, eykur starfsánægju og skilar ávinningi langt út fyrir veggi fyrirtækjanna sjálfra. Um leið og ég óska öllum konum á Íslandi til hamingju með daginn vil ég ítreka að við verðum öll að horfa fram á veginn, sjá hvar næstu áskoranir bíða okkar og mæta þeim óhikað. Höfundur er formaður jafnréttis – og mannréttindanefndar VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Jafnréttismál Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Á þessum degi fyrir 107 árum, nánar tiltekið þann 19. júní 1915, fengu konur, 40 ára og eldri kosningarétt til Alþingis og fimm árum síðar hlutu konur kosningarétt til jafns við karla. Þessi réttindi sem við teljum svo sjálfsögð í dag komu ekki að sjálfu sér. Fyrsta krafan um jafnan kosningarétt milli kynjanna kom fram árið 1895 frá Hinu íslenska kvenfélagi en það tók 25 ár þar til þau voru komin í hús. Rétt eins og jafn kosningaréttur kvenna og karla þykja sjálfsagður ætti það að vera jafn sjálfsagt að það ríki jafnrétti á vinnumarkaði í dag, árið 2022. En er það svo? Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan 1920. Í dag ríkir formlegt kynjajafnrétti á Íslandi sem þýðir að konur og karlar búa við lagalegt jafnrétti og á undanförnum árum hafa verið stigin stór skref til að jafna stöðu kynjanna hér á landi. Í alþjóðlegum samanburði stöndum við framarlega. Ísland hefur á síðustu árum setið á toppi lista Alþjóðaefnahagsráðsins (e. World Economic Forum) sem mælir jafnrétti kynjanna hvað varðar efnahag, pólitíska stöðu, menntun og heilbrigði. Við erum leiðandi í jafnréttismálum og í raun fyrirmynd annarra þjóða. En þrátt fyrir að margt hafi áunnist í baráttunni fyrir jöfnum launum og tækifærum kvenna og karla á atvinnumarkaði er kynbundinn launamunur enn til staðar, verðmat hinna svokölluðu ,,kvennastarfa“ er lægra en hefðbundinna ,,karlastarfa“, konur sinna frekar hlutastörfum en karlar og konur eru með mun lægri eftirlaun. Því til viðbótar, og þrátt fyrir lög um kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja og lög um jafnan rétt karla og kvenna, eru konur enn í minnihluta þeirra sem gegna valdastöðum í samfélaginu. Hlutfall kvenna í stjórnun fyrirtækja hér á landi er tæplega 27% skv. mælaborði Jafnvægisvogar FKA og hlutfall kvenkyns forstjóra/framkvæmdastjóra 23%. Einungis ein kona stýrir fyrirtæki á markaði hér á landi. Samkvæmt nýlegri úttekt Kjarnans á kynjahlutföllum í stjórnum þeirra sjóða og fyrirtækja sem stjórna fjárhagslegum verðmætum eru konur ekki áberandi. Af 104 æðstu stjórnendum viðskiptabanka, sparisjóða, lífeyrissjóða, skráðra félaga, óskráðra tryggingafélaga, lánafyrirtækja, verðbréfafyrirtækja og -miðlana, verðbréfasjóða, sérhæfðra sjóða, orkufyrirtækja, rafeyrisfyrirtækja, greiðslustofnana, Kauphallar og lánasjóða eru aðeins tæplega 13% konur. Þessar upplýsingar, að um 87% æðstu stjórnenda í viðskipalífinu séu karlar, eru sláandi enda ljóst að enginn skortur er á hæfum konum á vinnumarkaðnum. Þess ber að geta að menntunarstig kvenna á Íslandi og atvinnuþátttaka er meðal þess sem mest gerist á meðal OECD-ríkjanna. Hvað veldur og hvað er til ráða? Hvar eigum við að byrja? Það virðist ekki vera nóg að ná réttindum – lagalegum réttindum - heldur þarf að standa vörð um þau á hverjum tíma og nú sjáum við að bakslag hefur orðið í jafnréttisbarráttunni á alþjóðlegum vettvangi. Nýlegt dæmi um það er hvernig vegið er að sjálfsákvörðunarrétti kvenna í Bandaríkjunum, þessu öfluga vestræna ríki. Þar ríkir ótti meðal margra um ákvörðun meirihluta Hæstaréttar í málinu Dobbs gegn Jackson Women's Health Organization, en uppkasti af hugsanlegum dómi réttarins var lekið til fjölmiðla nýlega. Þar kom fram að dómurinn hyggst fella Roe gegn Wade úr gildi, dóminn sem tryggði konum stjórnarskrárvarinn rétt til þungunarrofs í öllum ríkjum Bandaríkjanna árið 1973. Þar með verða konur sviptar rétti sínum til líkamlegs sjálfræðis og þeirra stjórnarskrárvörðu réttinda sem þær hafa reitt sig á í hálfa öld. Slíkt myndi hafa gríðarleg áhrif á líf og heilsu fjölda ungra kvenna, ekki síst þeirra sem hvorki hafa tök á því að taka sér frí frá vinnu til að ferðast um langan veg né fjármuni til að greiða fyrir þungunarrof. Við verðum því að halda vöku okkar því margt bendir til þess að við séum að fara inn í viðsjárverða tíma. VR stefnir markvisst að jafnrétti á vinnumarkaði óháð aldri, kyni, kynhneigð, þjóðerni, litarafti, trú eða stjórnmálaskoðunum. Við vitum að fjölbreytni í hópi starfsfólks hefur jákvæð áhrif á starfsemi og afkomu fyrirtækja, eykur starfsánægju og skilar ávinningi langt út fyrir veggi fyrirtækjanna sjálfra. Um leið og ég óska öllum konum á Íslandi til hamingju með daginn vil ég ítreka að við verðum öll að horfa fram á veginn, sjá hvar næstu áskoranir bíða okkar og mæta þeim óhikað. Höfundur er formaður jafnréttis – og mannréttindanefndar VR.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar