Það skiptir máli hver stjórnar Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar 26. mars 2023 15:01 Með þessu slagorði sannfærði Vinstrihreyfingin - grænt framboð kjósendur sína um það að í því fælist ábyrgðarhlutverk að velja flokkinn til forystu. Aðeins þau gætu tryggt farsæld og velferð, hreint loft og græn tún. En eina dauðaþögnin er þögn forsætisráðherra, sem virðist láta sér það í léttu rúmi liggja þó ráðherrar í ríkisstjórn hennar taki geðþóttaákvarðanir með afdrifaríkar afleiðingar án samráðs við nokkurn mann. Rafmagnað andrúmsloft í ríkisstjórnarherberginu? Dómsmálaráðherra, Jón Gunnarsson, gerðist sekur um fordæmalausa vopnvæðingu lögreglunnar þegar hann gaf henni heimild til þess að vopnast rafbyssum án nokkurs samráðs við þjóð, þing eða þá einu sinni ríkisstjórnina. Málið kom flatt upp á forsætisráðherra sem lýsti því í kjölfarið að „fyrirvarar“ hefðu verið gerðir við málið í ríkisstjórn, jafnvel þótt reglugerðin hefði þá þegar verið undirrituð að ríkisstjórninni fornspurðri. Hér áður fyrr þýddu slíkir fyrirvarar að viðkomandi flokkur teldi sig ekki skuldbundinn til þess að greiða málinu leið í gegnum þingið, en til hvers var þessi fyrirvari Katrínar? Málið kom aldrei til meðferðar í þinginu og enginn í ríkisstjórninni gerði neitt til þess að stoppa það. Við skulum hafa á hreinu að hér er um að ræða vopn sem sýnt hefur verið fram á að getur valdið miklum skaða og jafnvel dauðsföllum, og er fólk með undirliggjandi sjúkdóma, fíknivanda eða geðsjúkdóma í sérstakri áhættu. Hingað til hefur lögregla á Íslandi verið óvopnuð í daglegum störfum sínum. Við ættum því öll að geta verið sammála um að í þessari reglugerð felist meiri háttar breyting á vinnubrögðum og valdbeitingarheimildum lögreglunnar. Í löndunum sem við berum okkur saman við hafa rafbyssur verið teknar upp sem vægara úrræði en að lögreglumenn beri á sér hefðbundnar byssur. Hér á landi hefur lögregla, sem fyrr segir, ekki borið skotvopn og gilda strangar reglur um beitingu þeirra skotvopna sem tiltæk eru. Ef breytingin snerist um það að skipta skotvopnum út fyrir rafbyssur gætum við hugsanlega talað um einhverskonar meðalhófsráðstöfun, en það er ekki tilfellið. Því er óneitanlega um stigmögnun valdbeitingarheimildaað ræða, hreina umbyltingu á því hvernig lögreglan á Íslandi starfar og samskiptum hennar við almenna borgara. Nauðsyn breytinganna rökstyður ráðherra síðan með staðhæfingum um aukna slysatíðni á meðal lögreglumanna, sem síðar kom í ljós að voru staðlausar. Forsætisráðherra segir að málið feli í sér „[töluverða breytingu] sem sé eðlilegt að ræða á vettvangi þingsins og á vettvangi ríkisstjórnarinnar,“ en dómsmálaráðherra hefur aftur á móti haldið því fram að honum þyki þetta ekkert mikilvægt mál og að ekki sé um stórkostlega breytingu að ræða – og að enn fremur hafi honum ekki þótt tilefni til þess að ræða þetta mál við ríkisstjórnina áður en ákvörðun var tekin. Því er deginum ljósara að alvarlegs innra ósamræmis gætir í ríkisstjórninni: forsætisráðherra viðurkennir að málið sé stórt og það þurfi að ræða en dómsmálaráðherra telur að breytingin sé smámál sem óþarft sé að gaumgæfa nánar og áfram gakk, þar við sitji. Lærdómurinn sem líklegt er að þjóðin dragi af málinu er sá að þessi ríkisstjórn, sem átti að „spanna hið pólitíska litróf,“ sé ekki aðeins fullkomlega sofandi á verðinum gagnvart því sem bjátar á í samfélaginu heldur óstarfhæf af innri togstreitu. Dómsmálaráðherra réttlætir samráðsleysið með rangfærslum Með samráðsleysinu virðir dómsmálaráðherra lýðræðislega ferla að vettugi. Ferla sem eru ekkert endilega ætlaðir til þess að ná einhverri pólitískri sátt um málin—því það er ekkert alltaf hægt—heldur fyrst og fremst til þess að tryggja fagmennsku og vel ígrundaða og vandaða löggjöf. Þannig er hægt að koma í veg fyrir geðþóttaákvarðanireinstakra ráðherra. Það ætti öllum að vera ljóst að óásættanlegt sé að einn æðsti ráðamaður þjóðarinnar réttlæti svo afdrifaríka valdbeitingaraukningu með ósannindum eftir að hafa tekið geðþóttaákvörðun um setningu reglugerðarinnar án samráðs við þing eða þjóð, og án þess að bera málið einu sinni upp við sína eigin ríkisstjórn! Til hvers er ríkisstjórnarsamstarfið þá eiginlega? Engan ætti því að undra að umboðsmaður Alþingis hafi talið ástæðu til að árétta skyldurráðherra samkvæmt stjórnarskránni, auk þess að minna forsætisráðherra á verkstjórnar- og samhæfingarhlutverk hennar, ekki síst í ljósi afstöðu hennar til málsins. Láti ráðherra það farast fyrir að virða skyldur sínar til samráðs „feli það ekki eingöngu í sér brot á formreglu heldur stuðli slík háttsemi að því að það pólitíska samráð, sem lög og stjórnarskrá mæli fyrir um að fram skuli fara á vettvangi ríkisstjórnar, sé sniðgengið.“ Í því ljósi er í senn hryggilegt og alvarlegt að horfa upp á samráðherra dómsmálaráðherra í ríkisstjórninni, og þá ekki síst forsætisráðherra, láta þetta með öllu óátalið. Þar virðist ríkja algjört samkomulag um að hvert og eitt megi gera það sem þeim sýnist og að það eina sem skipti máli sé að halda ríkisstjórninni gangandi. En þannig virkar ekki okkar stjórnskipan. Um það vitnar 17. gr. stjórnarskrárinnar, sem Umboðsmaður vísar til í bréfi sínu til forsætisráðherra. Vegna ábyrgðar- og aðgerðaleysis forsætisráðherra sitjum við því uppi með dómsmálaráðherra sem skeytir litlu eða enguum lög og reglur—jafnvel þær sem standa í stjórnarskrá—afstöðu almennings eða Alþingis, og jafnvel um valdmörk sín gagnvart þinginu, og veður bara áfram af virðingarleysi við þing og þjóð. Við hljótum öll að þurfa að spyrja okkur mikilvægra spurninga í kjölfar þessarar vægast sagt furðulegu atburðarásar – og þá er grundvallarspurningin: Hver er það sem raunverulega stjórnar? Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Píratar Rafbyssur Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Lögreglan Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Með þessu slagorði sannfærði Vinstrihreyfingin - grænt framboð kjósendur sína um það að í því fælist ábyrgðarhlutverk að velja flokkinn til forystu. Aðeins þau gætu tryggt farsæld og velferð, hreint loft og græn tún. En eina dauðaþögnin er þögn forsætisráðherra, sem virðist láta sér það í léttu rúmi liggja þó ráðherrar í ríkisstjórn hennar taki geðþóttaákvarðanir með afdrifaríkar afleiðingar án samráðs við nokkurn mann. Rafmagnað andrúmsloft í ríkisstjórnarherberginu? Dómsmálaráðherra, Jón Gunnarsson, gerðist sekur um fordæmalausa vopnvæðingu lögreglunnar þegar hann gaf henni heimild til þess að vopnast rafbyssum án nokkurs samráðs við þjóð, þing eða þá einu sinni ríkisstjórnina. Málið kom flatt upp á forsætisráðherra sem lýsti því í kjölfarið að „fyrirvarar“ hefðu verið gerðir við málið í ríkisstjórn, jafnvel þótt reglugerðin hefði þá þegar verið undirrituð að ríkisstjórninni fornspurðri. Hér áður fyrr þýddu slíkir fyrirvarar að viðkomandi flokkur teldi sig ekki skuldbundinn til þess að greiða málinu leið í gegnum þingið, en til hvers var þessi fyrirvari Katrínar? Málið kom aldrei til meðferðar í þinginu og enginn í ríkisstjórninni gerði neitt til þess að stoppa það. Við skulum hafa á hreinu að hér er um að ræða vopn sem sýnt hefur verið fram á að getur valdið miklum skaða og jafnvel dauðsföllum, og er fólk með undirliggjandi sjúkdóma, fíknivanda eða geðsjúkdóma í sérstakri áhættu. Hingað til hefur lögregla á Íslandi verið óvopnuð í daglegum störfum sínum. Við ættum því öll að geta verið sammála um að í þessari reglugerð felist meiri háttar breyting á vinnubrögðum og valdbeitingarheimildum lögreglunnar. Í löndunum sem við berum okkur saman við hafa rafbyssur verið teknar upp sem vægara úrræði en að lögreglumenn beri á sér hefðbundnar byssur. Hér á landi hefur lögregla, sem fyrr segir, ekki borið skotvopn og gilda strangar reglur um beitingu þeirra skotvopna sem tiltæk eru. Ef breytingin snerist um það að skipta skotvopnum út fyrir rafbyssur gætum við hugsanlega talað um einhverskonar meðalhófsráðstöfun, en það er ekki tilfellið. Því er óneitanlega um stigmögnun valdbeitingarheimildaað ræða, hreina umbyltingu á því hvernig lögreglan á Íslandi starfar og samskiptum hennar við almenna borgara. Nauðsyn breytinganna rökstyður ráðherra síðan með staðhæfingum um aukna slysatíðni á meðal lögreglumanna, sem síðar kom í ljós að voru staðlausar. Forsætisráðherra segir að málið feli í sér „[töluverða breytingu] sem sé eðlilegt að ræða á vettvangi þingsins og á vettvangi ríkisstjórnarinnar,“ en dómsmálaráðherra hefur aftur á móti haldið því fram að honum þyki þetta ekkert mikilvægt mál og að ekki sé um stórkostlega breytingu að ræða – og að enn fremur hafi honum ekki þótt tilefni til þess að ræða þetta mál við ríkisstjórnina áður en ákvörðun var tekin. Því er deginum ljósara að alvarlegs innra ósamræmis gætir í ríkisstjórninni: forsætisráðherra viðurkennir að málið sé stórt og það þurfi að ræða en dómsmálaráðherra telur að breytingin sé smámál sem óþarft sé að gaumgæfa nánar og áfram gakk, þar við sitji. Lærdómurinn sem líklegt er að þjóðin dragi af málinu er sá að þessi ríkisstjórn, sem átti að „spanna hið pólitíska litróf,“ sé ekki aðeins fullkomlega sofandi á verðinum gagnvart því sem bjátar á í samfélaginu heldur óstarfhæf af innri togstreitu. Dómsmálaráðherra réttlætir samráðsleysið með rangfærslum Með samráðsleysinu virðir dómsmálaráðherra lýðræðislega ferla að vettugi. Ferla sem eru ekkert endilega ætlaðir til þess að ná einhverri pólitískri sátt um málin—því það er ekkert alltaf hægt—heldur fyrst og fremst til þess að tryggja fagmennsku og vel ígrundaða og vandaða löggjöf. Þannig er hægt að koma í veg fyrir geðþóttaákvarðanireinstakra ráðherra. Það ætti öllum að vera ljóst að óásættanlegt sé að einn æðsti ráðamaður þjóðarinnar réttlæti svo afdrifaríka valdbeitingaraukningu með ósannindum eftir að hafa tekið geðþóttaákvörðun um setningu reglugerðarinnar án samráðs við þing eða þjóð, og án þess að bera málið einu sinni upp við sína eigin ríkisstjórn! Til hvers er ríkisstjórnarsamstarfið þá eiginlega? Engan ætti því að undra að umboðsmaður Alþingis hafi talið ástæðu til að árétta skyldurráðherra samkvæmt stjórnarskránni, auk þess að minna forsætisráðherra á verkstjórnar- og samhæfingarhlutverk hennar, ekki síst í ljósi afstöðu hennar til málsins. Láti ráðherra það farast fyrir að virða skyldur sínar til samráðs „feli það ekki eingöngu í sér brot á formreglu heldur stuðli slík háttsemi að því að það pólitíska samráð, sem lög og stjórnarskrá mæli fyrir um að fram skuli fara á vettvangi ríkisstjórnar, sé sniðgengið.“ Í því ljósi er í senn hryggilegt og alvarlegt að horfa upp á samráðherra dómsmálaráðherra í ríkisstjórninni, og þá ekki síst forsætisráðherra, láta þetta með öllu óátalið. Þar virðist ríkja algjört samkomulag um að hvert og eitt megi gera það sem þeim sýnist og að það eina sem skipti máli sé að halda ríkisstjórninni gangandi. En þannig virkar ekki okkar stjórnskipan. Um það vitnar 17. gr. stjórnarskrárinnar, sem Umboðsmaður vísar til í bréfi sínu til forsætisráðherra. Vegna ábyrgðar- og aðgerðaleysis forsætisráðherra sitjum við því uppi með dómsmálaráðherra sem skeytir litlu eða enguum lög og reglur—jafnvel þær sem standa í stjórnarskrá—afstöðu almennings eða Alþingis, og jafnvel um valdmörk sín gagnvart þinginu, og veður bara áfram af virðingarleysi við þing og þjóð. Við hljótum öll að þurfa að spyrja okkur mikilvægra spurninga í kjölfar þessarar vægast sagt furðulegu atburðarásar – og þá er grundvallarspurningin: Hver er það sem raunverulega stjórnar? Höfundur er þingmaður Pírata.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun