Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar 1. september 2025 14:00 Í dag tekur gildi nýtt örorku- og endurhæfingarlífeyriskerfi. Kerfi sem markar tímamót í baráttunni gegn fátækt, einmanaleika og því að festast í vanvirkni og kvíða án þess að geta brotist út úr þeim döpru aðstæðum. Um árabil hafa stjórnvöld reynt að plástra kerfi sem varla nokkur sála hefur getað skilið. Flókið, óréttlátt og skrítð kerfi svo ekki sé fastar að orði kveðið. Ég ætla ekki nýta tíma minn nú í að horfa frekar um öxl og síta það sem var. NÚ horfum við fram á veginn bjartsýn og brosandi því loksins, loksins er okkur að takast að einfalda og stórefla gamalt úrelt og götótt kerfi sem sannarlega þjónaði ekki öllum þeim sem á þurftu að halda. Ég vil sérstaklega þakka þeim sem hófu þessa vegferð og sem með þrotlausri vinnu sinni eru að gefa okkur gjörbreytt og skiljanlegra almannatryggingakerfi sem stórbætir lífskjör þeirra öryrkja sem fastir hafa verið í rammgerðri fátæktargildu um árabil. Ríkissjóður mun árlega leggja til um 20 milljarða króna til að bæta kjör öryrkja um leið og mun opnast þeim nýr heimur tækifæra til að brjótast út úr vanvirkni og einmanaleika með öflugum stuðningi til atvinnuþáttöku við hæfi hvers og eins. Ég hef ekki farið varhluta að þvi að heyra áhyggjur sem öryrkjar hafa þegar kemur að atvinnuþáttökunni. Ég segi ekki hafa áhyggjur það mun enginn verða neyddur til neins, Nýja kerfið okkar byggir á getu og vilja hvers og eins. Um 95% allra öryrkja mun fá launahækkun í nýju kerfi en höfum þó í huga að þeir sem búa við bágustu kjörin fá eðli málsins samkvæmt fleiri krónur í hækkun en þeir sem hafa sterkari fjárhagsstöðu. Kerfið okkar verður gagnsærra og einfaldara. Greiðsluflokkum er fækkað og frítekjumörk hækkuð til að sporna gegn því að þeir sem þurfa á húsnæðisstuðningi að halda skerðist um leið og þeir fá fleiri krónur í umslagið. Ég skil vel áhyggjurnar af svo stórum breytingum. Sem öryrki þekki ég af eigin raun hversu óréttlátt og íþyngjandi gamla örorkukerfið gat verið. Sú reynsla hefur stutt mig í að gera nýja kerfið okkar enn betra og hjálpað okkur við að finna veikleikana og eyða þeim burt. Við skulum þó átta okkur á því að með slíkum risa kerfisbreytingum sem nú taka gildi þá megum við eiga von á, að einhverjar vörður verði í veginum sem við viljum alls ekki hafa þar. Þá er það okkar að benda á þær jafnóðum og við verðum þeirra vör og fjarlægja þær í kjölfarið. Lagabreytingin var samþykkt í júní 2024 þegar forveri minn var í starfi og höfðum við í Flokki fólksins á þeim tíma miklar áhyggjur af þeim annmörkum sem þá voru okkur augljósir. Nú hef ég hins vegar sem ráðherra málaflokksins notið þeirra forréttinda, ásamt frábærum sérfræðingum Félags- og húsnæðismálaráðuneytisins og stofnana þess, að fá að bæta kerfið enn frekar og sparsla í götin sem ég hafði hvað mestar áhyggjur af. Takk fyrir óþrjótandi elju ykkar allra þar sem oft hefur viðveran verið löng og ströng. Ég ætla nú að útskýra nokkur atriði nýja kerfisins sem vonandi slá á áhyggjur margra öryrkja sem vita ekki hvað framtíð þeirra ber í skauti sér hvað það varðar. Þeir sem nú þegar eru í kerfinu með 75% örorkumat þurfa ekki að fara í nýtt samþætt sérfræðimat – það er alfarið valkvætt. Allir sem eru á örorkulífeyri færast sjálfkrafa yfir á nýjan örorkulífeyri og þurfa ekkert að aðhafast. Breytingin er sjálfvirk. Nýi örorkulífeyrinn er jafnframt varanlegur sem þýðir að fólk þarf ekki að fara reglulega í endurmat en það hefur reynst mörgum íþyngjandi. Fólk á örorkulífeyri getur hins vegar sjálft óskað eftir samþættu sérfræðimati ef það hefur áhuga á að kanna möguleikann á að fara á hlutaörorkulífeyri. Enginn er færður sjálfkrafa yfir á hlutaörorkulífeyri. Sérstaklega vil ég nefna að þeir sem bíða eftir að komast í endurhæfingu munu nú í nýju kerfi eiga rétt á sjúkra og endurhæfingargreiðslum ólíkt því sem áður var þar sem sá hópur féll á milli skips og bryggju. Margir hafa lýst yfir áhyggjum af víxlverkunum, það er að segja hvort hækkanir frá almannatryggingum hverfi vegna samsvarandi skerðinga hjá lífeyrissjóðum. Lagt var fram stjórnarfrumvarp til að koma í veg fyrir þetta, en því miður fékk frumvarpið ekki fulla þinglega meðferð vegna málþófs stjórnarandstöðunnar. Ég hef þó rætt framhaldið við fjármálaráðherra og er fullviss um að samkomulag náist um að koma í veg fyrir þessa víxlverkun áður en langt um líður. Ef það gengur ekki eftir mun ríkisstjórnin tryggja með lögum að víxlverkunin bitni ekki á öryrkjum. Margir öryrkjar hafa haft áhyggjur af nýja almannatryggingakerfinu, þar á meðal ég sjálf. Hins vegar trúi ég því að við höfum gert allt sem í okkar valdi stendur til að draga úr óvissu og tryggja að þessar breytingar muni bæta lífsgæði sem flestra grípa fólk sem þarf á endurhæfingu að halda og bæta samfélagið okkar. Munum svo að standa vaktina saman og hjálpast að við að tryggja að nýja kerfið okkar virki fyrir okkur öll. Hjartans þakkir til ykkar allra og til hamingju með þennan fallega dag. Ekkert um okkur án okkar. Höfundur er félags- og húsnæðismálaráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Inga Sæland Flokkur fólksins Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Félagsmál Rekstur hins opinbera Alþingi Mest lesið Hinsegináætlun stjórnvalda – pólitísk hugmyndafræði í stað staðreynda Eldur Smári Kristinsson Skoðun Be Kind - ekki kind Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir ,Perla Magnúsdóttir Skoðun Viðreisn afhjúpar sig endanlega Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Illa verndaðir Íslendingar Sighvatur Björgvinsson Skoðun Móðir í Breiðholti hjólar 5.000 kílómetra Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer Skoðun PCOS: Er ódýrara að halda heilsu eða meðhöndla veikindi? Elísa Ósk Línadóttir Skoðun Heimalestur – gæðastund en ekki grátur og gnístan tanna Svava Þ. Hjaltalín Skoðun Frelsi til sölu Erling Kári Freysson Skoðun Hróplegt óréttlæti í lífeyrismálum Finnbjörn A. Hermansson Skoðun Skoðun Skoðun PCOS: Er ódýrara að halda heilsu eða meðhöndla veikindi? Elísa Ósk Línadóttir skrifar Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar Skoðun Be Kind - ekki kind Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir ,Perla Magnúsdóttir skrifar Skoðun Illa verndaðir Íslendingar Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Viðreisn afhjúpar sig endanlega Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heimalestur – gæðastund en ekki grátur og gnístan tanna Svava Þ. Hjaltalín skrifar Skoðun Frelsi til sölu Erling Kári Freysson skrifar Skoðun Vangaveltur um íslenskt barnaefni – Hvers vegna skiptir það máli að börn heyri sjálf sig? Tinna Björg Kristinsdóttir,Valdimar Gylfason skrifar Skoðun Móðir í Breiðholti hjólar 5.000 kílómetra Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Viðreisn lætur verkin tala Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Sterkara framhaldsskólakerfi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Hægfara endalok sjónvarps útsendinga fyrir móttöku á loftneti á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Eru Íslendingar feigir? Olíuvinnsla! Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Ástæðan fyrir því að við þurfum möguleika á dánaraðstoð Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Heimur á heljarþröm? Innflutningur á hatursorðræðu til Íslands! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Einföld og skiljanleg kerfi sem virka fyrir fólk og fyrirtæki Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Er veganismi á undanhaldi? Aldís Amah Hamilton,Kristín Helga Sigurðardóttir,Adelina Antal,Hanna Halldórsdóttir,Sigrún Elfa Kristinsdóttir,Lowana Veal skrifar Skoðun Lýðræðið tekið úr höndum nemenda í Lundarskóla Benedikt Már Þorvaldsson skrifar Skoðun Geðheilbrigði er mannréttindamál Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Stuðningsyfirlýsing forstöðumanna Sólheima Elfa Björk Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Sniðganga fyrir Palestínu Hólmfríður Drífa Jónsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Hrönn G. Guðmundsdóttir,Katrín Björg Þórisdóttir,Þorbjörg Ída Ívarsdóttir,Yvonne Höller skrifar Skoðun Tími skyndilausna á húsnæðismarkaði er liðinn Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun Lýðræði í mótvindi Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Orka Breiðafjarðar Ingólfur Hermannsson skrifar Skoðun Axarvegur styttir leiðina milli Suðurlands og Egilsstaða um tæpa 70 km Kristján Ingimarsson skrifar Skoðun Ríkisstjórnin svíkur verkafólk: Ætlar að leggja niður jöfnunarframlagið Vilhjálmur Birgisson skrifar Skoðun Hinsegináætlun stjórnvalda – pólitísk hugmyndafræði í stað staðreynda Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Greinin vex í þá átt sem hún er beygð: Um umdeildar sameiningarþreifingar HA og Bifrastar Guðmundur Oddsson skrifar Skoðun Eigum við samleið Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Þjóðarmorð Palestínu Guðný Gústafsdóttir skrifar Sjá meira
Í dag tekur gildi nýtt örorku- og endurhæfingarlífeyriskerfi. Kerfi sem markar tímamót í baráttunni gegn fátækt, einmanaleika og því að festast í vanvirkni og kvíða án þess að geta brotist út úr þeim döpru aðstæðum. Um árabil hafa stjórnvöld reynt að plástra kerfi sem varla nokkur sála hefur getað skilið. Flókið, óréttlátt og skrítð kerfi svo ekki sé fastar að orði kveðið. Ég ætla ekki nýta tíma minn nú í að horfa frekar um öxl og síta það sem var. NÚ horfum við fram á veginn bjartsýn og brosandi því loksins, loksins er okkur að takast að einfalda og stórefla gamalt úrelt og götótt kerfi sem sannarlega þjónaði ekki öllum þeim sem á þurftu að halda. Ég vil sérstaklega þakka þeim sem hófu þessa vegferð og sem með þrotlausri vinnu sinni eru að gefa okkur gjörbreytt og skiljanlegra almannatryggingakerfi sem stórbætir lífskjör þeirra öryrkja sem fastir hafa verið í rammgerðri fátæktargildu um árabil. Ríkissjóður mun árlega leggja til um 20 milljarða króna til að bæta kjör öryrkja um leið og mun opnast þeim nýr heimur tækifæra til að brjótast út úr vanvirkni og einmanaleika með öflugum stuðningi til atvinnuþáttöku við hæfi hvers og eins. Ég hef ekki farið varhluta að þvi að heyra áhyggjur sem öryrkjar hafa þegar kemur að atvinnuþáttökunni. Ég segi ekki hafa áhyggjur það mun enginn verða neyddur til neins, Nýja kerfið okkar byggir á getu og vilja hvers og eins. Um 95% allra öryrkja mun fá launahækkun í nýju kerfi en höfum þó í huga að þeir sem búa við bágustu kjörin fá eðli málsins samkvæmt fleiri krónur í hækkun en þeir sem hafa sterkari fjárhagsstöðu. Kerfið okkar verður gagnsærra og einfaldara. Greiðsluflokkum er fækkað og frítekjumörk hækkuð til að sporna gegn því að þeir sem þurfa á húsnæðisstuðningi að halda skerðist um leið og þeir fá fleiri krónur í umslagið. Ég skil vel áhyggjurnar af svo stórum breytingum. Sem öryrki þekki ég af eigin raun hversu óréttlátt og íþyngjandi gamla örorkukerfið gat verið. Sú reynsla hefur stutt mig í að gera nýja kerfið okkar enn betra og hjálpað okkur við að finna veikleikana og eyða þeim burt. Við skulum þó átta okkur á því að með slíkum risa kerfisbreytingum sem nú taka gildi þá megum við eiga von á, að einhverjar vörður verði í veginum sem við viljum alls ekki hafa þar. Þá er það okkar að benda á þær jafnóðum og við verðum þeirra vör og fjarlægja þær í kjölfarið. Lagabreytingin var samþykkt í júní 2024 þegar forveri minn var í starfi og höfðum við í Flokki fólksins á þeim tíma miklar áhyggjur af þeim annmörkum sem þá voru okkur augljósir. Nú hef ég hins vegar sem ráðherra málaflokksins notið þeirra forréttinda, ásamt frábærum sérfræðingum Félags- og húsnæðismálaráðuneytisins og stofnana þess, að fá að bæta kerfið enn frekar og sparsla í götin sem ég hafði hvað mestar áhyggjur af. Takk fyrir óþrjótandi elju ykkar allra þar sem oft hefur viðveran verið löng og ströng. Ég ætla nú að útskýra nokkur atriði nýja kerfisins sem vonandi slá á áhyggjur margra öryrkja sem vita ekki hvað framtíð þeirra ber í skauti sér hvað það varðar. Þeir sem nú þegar eru í kerfinu með 75% örorkumat þurfa ekki að fara í nýtt samþætt sérfræðimat – það er alfarið valkvætt. Allir sem eru á örorkulífeyri færast sjálfkrafa yfir á nýjan örorkulífeyri og þurfa ekkert að aðhafast. Breytingin er sjálfvirk. Nýi örorkulífeyrinn er jafnframt varanlegur sem þýðir að fólk þarf ekki að fara reglulega í endurmat en það hefur reynst mörgum íþyngjandi. Fólk á örorkulífeyri getur hins vegar sjálft óskað eftir samþættu sérfræðimati ef það hefur áhuga á að kanna möguleikann á að fara á hlutaörorkulífeyri. Enginn er færður sjálfkrafa yfir á hlutaörorkulífeyri. Sérstaklega vil ég nefna að þeir sem bíða eftir að komast í endurhæfingu munu nú í nýju kerfi eiga rétt á sjúkra og endurhæfingargreiðslum ólíkt því sem áður var þar sem sá hópur féll á milli skips og bryggju. Margir hafa lýst yfir áhyggjum af víxlverkunum, það er að segja hvort hækkanir frá almannatryggingum hverfi vegna samsvarandi skerðinga hjá lífeyrissjóðum. Lagt var fram stjórnarfrumvarp til að koma í veg fyrir þetta, en því miður fékk frumvarpið ekki fulla þinglega meðferð vegna málþófs stjórnarandstöðunnar. Ég hef þó rætt framhaldið við fjármálaráðherra og er fullviss um að samkomulag náist um að koma í veg fyrir þessa víxlverkun áður en langt um líður. Ef það gengur ekki eftir mun ríkisstjórnin tryggja með lögum að víxlverkunin bitni ekki á öryrkjum. Margir öryrkjar hafa haft áhyggjur af nýja almannatryggingakerfinu, þar á meðal ég sjálf. Hins vegar trúi ég því að við höfum gert allt sem í okkar valdi stendur til að draga úr óvissu og tryggja að þessar breytingar muni bæta lífsgæði sem flestra grípa fólk sem þarf á endurhæfingu að halda og bæta samfélagið okkar. Munum svo að standa vaktina saman og hjálpast að við að tryggja að nýja kerfið okkar virki fyrir okkur öll. Hjartans þakkir til ykkar allra og til hamingju með þennan fallega dag. Ekkert um okkur án okkar. Höfundur er félags- og húsnæðismálaráðherra.
Hinsegináætlun stjórnvalda – pólitísk hugmyndafræði í stað staðreynda Eldur Smári Kristinsson Skoðun
Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar
Skoðun Vangaveltur um íslenskt barnaefni – Hvers vegna skiptir það máli að börn heyri sjálf sig? Tinna Björg Kristinsdóttir,Valdimar Gylfason skrifar
Skoðun Hægfara endalok sjónvarps útsendinga fyrir móttöku á loftneti á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar
Skoðun Einföld og skiljanleg kerfi sem virka fyrir fólk og fyrirtæki Hanna Katrín Friðriksson skrifar
Skoðun Er veganismi á undanhaldi? Aldís Amah Hamilton,Kristín Helga Sigurðardóttir,Adelina Antal,Hanna Halldórsdóttir,Sigrún Elfa Kristinsdóttir,Lowana Veal skrifar
Skoðun Sniðganga fyrir Palestínu Hólmfríður Drífa Jónsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Hrönn G. Guðmundsdóttir,Katrín Björg Þórisdóttir,Þorbjörg Ída Ívarsdóttir,Yvonne Höller skrifar
Skoðun Axarvegur styttir leiðina milli Suðurlands og Egilsstaða um tæpa 70 km Kristján Ingimarsson skrifar
Skoðun Ríkisstjórnin svíkur verkafólk: Ætlar að leggja niður jöfnunarframlagið Vilhjálmur Birgisson skrifar
Skoðun Hinsegináætlun stjórnvalda – pólitísk hugmyndafræði í stað staðreynda Eldur Smári Kristinsson skrifar
Skoðun Greinin vex í þá átt sem hún er beygð: Um umdeildar sameiningarþreifingar HA og Bifrastar Guðmundur Oddsson skrifar
Hinsegináætlun stjórnvalda – pólitísk hugmyndafræði í stað staðreynda Eldur Smári Kristinsson Skoðun