Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir skrifar 9. september 2025 09:01 Nú á áratugi tileinkuðum öldrun hjá Alþjóða heilbrigðismálastofnuninni hefur umræðu um stöðu eldra fólks verið ríkulega lyft upp á heimsvísu. Sú áhersla er ekki úr lausu lofti gripin. Við erum öll meðvituð um þá þróun að fjöldi og hlutfall eldra fólks hefur aukist í heiminum og mun halda svo áfram næstu áratugina. Því ber að þakka bættu heilsufari og meðferðum við langvinnum sjúkdómum. Já, við lifum lengur og mörg hver munum við, ef vel gefst, finna fyrir hreysti og lífsgleði á gamals aldri. En með hækkandi aldri aukast þó líkur á fjölþættri sjúkdómabyrði með líkamlegum og vitrænum skerðingum. Það liggur því fyrir að sífellt stækkandi hópur okkar elsta fólks mun þurfa umönnun og stuðning við daglegt líf sitt. Umræða um stöðu og staðreyndir stækkandi hóps elsta fólksins í samfélagi okkar einkennist mikið til af áhyggjum yfir því hvernig manna skuli þjónustu við þennan hóp og hversu mörg rými þurfi að reisa til að hýsa þá þjónustu. Sú umræða þarf vissulega að fara fram en eftir stendur þó mikilvægasta samtalið. Hvernig ætlum við að byggja upp og efla þá fagmennsku og starfsgleði sem starfsfólk okkar þarf að búa yfir til að geta enn betur mætt þörfum ört stækkandi og fjölbreytts hóps einstaklinga sem verða að reiða sig á aðstoð annarra við daglega athafnir? Ef við lítum inn á við þá eigum við það líklega öll sameiginlegt að finna ástríðu fyrir því að okkur sjálfum og okkar fólki sé mætt af virðingu, að hlúð sé að gildum okkar og að umönnun sé veitt með velferð okkar að leiðarljósi. Einnig er það víst að allt það starfsfólk sem valið hefur sér störf við velferðarþjónustu vill gera eins vel í þeim efnum og kostur er. Fólk sem velur sér starfsvettvang í umönnun er almennt drifið áfram af þörf fyrir að hlúa að vellíðan og þörfum hvers einstaklings í þeirra þjónustu. En þó er það svo að í hraða og annríki umönnunarstarfa heyrum við ítrekuð dæmi um að grunngildum persónumiðaðrar umönnunar sé ábótavant í öldrunarþjónustu íslensks samfélags. Grunnstoðir persónumiðaðrar umönnunar felast í að styðja og hlúa að grunnþörfum hvers einstaklings út frá hans gildum og aðstæðum. Slíkt kallar á traust og einlægni í samskiptum milli starfsmanns og þess sem þjónustunnar nýtur. Mikilvægt er að þjálfa og leiðbeina umönnunarstarfsfólki í hugmyndafræði og starfsaðferðum sem ýta undir persónumiðaða nálgun, allt frá upphafi náms í umönnun og í gegnum allan feril starfsævinnar. Gefa þarf starfsfólki andrými og hvatningu til að hugsa út fyrir fastmótaðan ramma þjónustunnar og mæta þeim fjölbreyttu aðstæðum sem eldra fólk í umönnunarþörf býr við. Persónumiðuð umönnunarþjónusta verður ekki viðhöfð í einangruðu framlagi hvers starfsmanns. Persónumiðaða nálgun þarf að þjálfa og hvetja til með samtakamætti og stuðningi stjórnenda. Ef kjarni hugmyndafræðinnar er vel síaður inn í hugsun fólks í öllum lögum velferðarkerfis okkar – þá gerast töfrarnir. Ef gildi persónumiðaðrar nálgunar er drifkraftur í markmiðum og stefnu stjórnvalda, rekstri stofnanna og stjórnun eininga, verkar það sem hvatning og valdefling til okkar verðmæta starfsfólks til bættari umönnunar við þjónustuþega. Föstudaginn 12. september næst komandi, verður málþing tileinkað persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu á Hótel Natura, undir yfirskriftinni Þekking til framtíðar, lífsgæði í forgrunni. Málþingið er haldið á vegum samtakanna Eden á Íslandi sem fagnar 15 ára afmæli sínu og nýrrar Miðstöðvar í öldrunarfræðum sem starfrækt er hjá Heilbrigðisvísindastofnun Háskóla Íslands í samvinnu við Landspítala og ráðuneyti heilbrigðis- og félagsmála sem bæði standa að framkvæmd verkefnisins Gott að eldast. Tilgangur málþingsins er að leiða saman starfsfólk og fræðafólk úr ýmsum þáttum öldrunarþjónustu þar sem áhersla er lögð á fjölbreytta og gagnreynda umræðu um áskoranir og tækifæri í að auka persónumiðaða nálgun í velferðarkerfi okkar. Tíu fyrirlesarar með ólíkan bakgrunn deila rannsóknum, hugmyndum sínum og framtíðarsýn um aukna velferð okkar elsta fólks í samfélaginu. Tækifæri gefst einnig fyrir þátttakendur í sal að eiga samtal og leggja sín lóð á vogarskálarnar í heildrænni þróun persónumiðaðrar öldrunarþjónustu á hverjum starfsstað og í saumlausu flæði frá einu þjónustustigi til annars. Sjá dagskrá á https://edeniceland.is/vidburdir/thekking-til-framtidar/ Persónumiðuð nálgun í öldrunarþjónustu er ekki á ábyrgð einstakra starfsmanna. Hún er samvinnuverkefni okkar allra sem samfélags. Höfundur er forstöðumaður Miðstöðvar í öldrunarfræðum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldri borgarar Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Nú á áratugi tileinkuðum öldrun hjá Alþjóða heilbrigðismálastofnuninni hefur umræðu um stöðu eldra fólks verið ríkulega lyft upp á heimsvísu. Sú áhersla er ekki úr lausu lofti gripin. Við erum öll meðvituð um þá þróun að fjöldi og hlutfall eldra fólks hefur aukist í heiminum og mun halda svo áfram næstu áratugina. Því ber að þakka bættu heilsufari og meðferðum við langvinnum sjúkdómum. Já, við lifum lengur og mörg hver munum við, ef vel gefst, finna fyrir hreysti og lífsgleði á gamals aldri. En með hækkandi aldri aukast þó líkur á fjölþættri sjúkdómabyrði með líkamlegum og vitrænum skerðingum. Það liggur því fyrir að sífellt stækkandi hópur okkar elsta fólks mun þurfa umönnun og stuðning við daglegt líf sitt. Umræða um stöðu og staðreyndir stækkandi hóps elsta fólksins í samfélagi okkar einkennist mikið til af áhyggjum yfir því hvernig manna skuli þjónustu við þennan hóp og hversu mörg rými þurfi að reisa til að hýsa þá þjónustu. Sú umræða þarf vissulega að fara fram en eftir stendur þó mikilvægasta samtalið. Hvernig ætlum við að byggja upp og efla þá fagmennsku og starfsgleði sem starfsfólk okkar þarf að búa yfir til að geta enn betur mætt þörfum ört stækkandi og fjölbreytts hóps einstaklinga sem verða að reiða sig á aðstoð annarra við daglega athafnir? Ef við lítum inn á við þá eigum við það líklega öll sameiginlegt að finna ástríðu fyrir því að okkur sjálfum og okkar fólki sé mætt af virðingu, að hlúð sé að gildum okkar og að umönnun sé veitt með velferð okkar að leiðarljósi. Einnig er það víst að allt það starfsfólk sem valið hefur sér störf við velferðarþjónustu vill gera eins vel í þeim efnum og kostur er. Fólk sem velur sér starfsvettvang í umönnun er almennt drifið áfram af þörf fyrir að hlúa að vellíðan og þörfum hvers einstaklings í þeirra þjónustu. En þó er það svo að í hraða og annríki umönnunarstarfa heyrum við ítrekuð dæmi um að grunngildum persónumiðaðrar umönnunar sé ábótavant í öldrunarþjónustu íslensks samfélags. Grunnstoðir persónumiðaðrar umönnunar felast í að styðja og hlúa að grunnþörfum hvers einstaklings út frá hans gildum og aðstæðum. Slíkt kallar á traust og einlægni í samskiptum milli starfsmanns og þess sem þjónustunnar nýtur. Mikilvægt er að þjálfa og leiðbeina umönnunarstarfsfólki í hugmyndafræði og starfsaðferðum sem ýta undir persónumiðaða nálgun, allt frá upphafi náms í umönnun og í gegnum allan feril starfsævinnar. Gefa þarf starfsfólki andrými og hvatningu til að hugsa út fyrir fastmótaðan ramma þjónustunnar og mæta þeim fjölbreyttu aðstæðum sem eldra fólk í umönnunarþörf býr við. Persónumiðuð umönnunarþjónusta verður ekki viðhöfð í einangruðu framlagi hvers starfsmanns. Persónumiðaða nálgun þarf að þjálfa og hvetja til með samtakamætti og stuðningi stjórnenda. Ef kjarni hugmyndafræðinnar er vel síaður inn í hugsun fólks í öllum lögum velferðarkerfis okkar – þá gerast töfrarnir. Ef gildi persónumiðaðrar nálgunar er drifkraftur í markmiðum og stefnu stjórnvalda, rekstri stofnanna og stjórnun eininga, verkar það sem hvatning og valdefling til okkar verðmæta starfsfólks til bættari umönnunar við þjónustuþega. Föstudaginn 12. september næst komandi, verður málþing tileinkað persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu á Hótel Natura, undir yfirskriftinni Þekking til framtíðar, lífsgæði í forgrunni. Málþingið er haldið á vegum samtakanna Eden á Íslandi sem fagnar 15 ára afmæli sínu og nýrrar Miðstöðvar í öldrunarfræðum sem starfrækt er hjá Heilbrigðisvísindastofnun Háskóla Íslands í samvinnu við Landspítala og ráðuneyti heilbrigðis- og félagsmála sem bæði standa að framkvæmd verkefnisins Gott að eldast. Tilgangur málþingsins er að leiða saman starfsfólk og fræðafólk úr ýmsum þáttum öldrunarþjónustu þar sem áhersla er lögð á fjölbreytta og gagnreynda umræðu um áskoranir og tækifæri í að auka persónumiðaða nálgun í velferðarkerfi okkar. Tíu fyrirlesarar með ólíkan bakgrunn deila rannsóknum, hugmyndum sínum og framtíðarsýn um aukna velferð okkar elsta fólks í samfélaginu. Tækifæri gefst einnig fyrir þátttakendur í sal að eiga samtal og leggja sín lóð á vogarskálarnar í heildrænni þróun persónumiðaðrar öldrunarþjónustu á hverjum starfsstað og í saumlausu flæði frá einu þjónustustigi til annars. Sjá dagskrá á https://edeniceland.is/vidburdir/thekking-til-framtidar/ Persónumiðuð nálgun í öldrunarþjónustu er ekki á ábyrgð einstakra starfsmanna. Hún er samvinnuverkefni okkar allra sem samfélags. Höfundur er forstöðumaður Miðstöðvar í öldrunarfræðum.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun